Komisariat Straży Granicznej „Pudełko” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1929–1939.
Spis treści
1Geneza
2Formowanie i zmiany organizacyjne
3Służba graniczna
4Kierownicy/komendanci komisariatu
5Struktura organizacyjna
6Przypisy
7Bibliografia
Geneza |
Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną[1]. Od połowy 1921 roku jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych[2]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku[3]. Komisariat Straży Celnej „Leman”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Chorzele”[4].
1 czerwca 1921 roku w Lemanie stacjonowała jeszcze 1 kompania celna 1 batalionu celnego. Posiadała ona swoje placówki w miejscowościach: Leman, Kozioł, Zimna, Łacha, Łączki, Warmiak[5]. Na przełomie roku 1921/1922 ochronę granicy państwowej od pododdziałów 1 batalionu celnego przejęła Straż Celna[5].
W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[6]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej.
Rozkazem nr 1 z 12 marca 1928 roku w sprawach organizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej Naczelny Inspektor Straży Celnej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Myszyniec”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej[7].
Już rozkazem nr 9 z 18 października 1929 roku w sprawie reorganizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski odtworzył komisariat „Leman”[8].
Osobne artykuły: 1 Batalion Celny, Komisariat Straży Celnej „Leman” i Komisariat Straży Granicznej „Myszyniec”.
Formowanie i zmiany organizacyjne |
1 czerwca 1921 roku w Lemanie stacjonowała 1 kompania celna 1 batalionu celnego[5].
Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną[9].
Rozkazem nr 9 z 18 października 1929 roku w sprawie reorganizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski powołał komisariat Straży Granicznej „Leman”, przydzielił go do Inspektoratu Granicznego nr 1 „Stawiski”, określił numer i strukturę[8].
Rozkazem nr 2 z 30 listopada 1937 roku w sprawach [...] przeniesienia siedzib i likwidacji jednostek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski przeniósł siedzibę komisariatu do Pudełka[10].
Rozkazem nr 2 z 30 listopada 1937 roku w sprawach [...] przeniesienia siedzib i likwidacji jednostek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski przeniósł siedzibę placówki I linii „Pudełko” do Łączek[10].
Rozkaz komendanta Straży Granicznej płk. Jana Jura-Gorzechowskiego z 10 maja 1938 roku w sprawie terminologii w odniesieniu do władz i jednostek formacji, wydany w związku z rozkazami KSG z 25 i 29 kwietnia 1938 roku, przemianował inspektoraty graniczne na obwody Straży Granicznej z dodaniem nazwy miejscowości, w której jednostka stacjonuje. Jednocześnie nakazał używanie w stosunku do kierowników komisariatów i placówek nowych terminów: „komendant komisariatu” i „dowódca placówki”[11]. Komisariat wszedł w skład struktury Obwodu Straży Granicznej „Łomża”.
Rozkazem nr 13 z 31 lipca 1939 roku w sprawach [...] przeniesienia siedzib i zmiany przydziałów jednostek organizacyjnych, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma wydzielił placówkę I linii „Olszanka” z komisariatu „Pudełko” i przydzielił go do komisariatu „Kolno”[12].
Służba graniczna |
Komisariat ochraniał odcinek granicy państwowej długości około 18,5 kilometra[13].
placówka Straży Granicznej I linii „Pudełko” → w 1937 przeniesiono do Łączek
placówka Straży Granicznej II linii „Turośl”
Organizacja komisariatu w 1939[17]:
komenda − Pudełko
placówka Straży Granicznej I linii „Olszanka”
placówka Straży Granicznej I linii „Łacha”
placówka Straży Granicznej I linii „Zimna”
placówka Straży Granicznej I linii „Pudełko”?
placówka Straży Granicznej II linii „Turośl”
Organizacja komisariatu w 1939[18] (wg Sobczaka):
komenda − Leman?
placówka Straży Granicznej I linii „Olszanka”
placówka Straży Granicznej I linii „Łacha”
placówka Straży Granicznej I linii „Zimna”
placówka Straży Granicznej I linii „Pudełko”?
placówka Straży Granicznej II linii „Leman”?
Przypisy |
↑Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
↑Piekarz 2017 ↓, s. 28.
↑Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
↑Kozłowski 2012 ↓, s. 25.
↑ abcOdeB batalionów celnych ↓, s. 1bc.
↑Kula 1994 ↓, s. 40.
↑Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 13.
↑ abcJabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 56.
↑Goryński 2012 ↓, s. 226.
↑ abJabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 117.
↑Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 120-122.
↑Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 181.
↑Wykazy jednostek IG „Łomża” ↓, s. 2.
↑Kronika IG „Łomża” ↓, s. 12.
↑Wykazy imienne IG „Łomża” ↓, s. 229.
↑Kronika IG „Leman” ↓, s. 2/29.
↑ abcPolak 1998 ↓, s. 65.
↑Sobczak 2014 ↓, s. 10.
Bibliografia |
Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1839. Studia i materiały. Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-00.
Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
Wykazy imienne oficerów i szeregowych Inspektoratu Granicznego „Łomża” 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Antoni Krzysztof Sobczak: Mazowiecki Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej w Ciechanowie w latach 1928–1939. Przyczynek do historii. 2014. [dostęp 2017-03-14].
Odpisy z kronik komisariatów Inspektoratu Granicznego „Łomża” w latach 1937–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
p•d•e
Straż Graniczna (1928–1939)
Komenda Główna Straży Granicznej • Egzekutywa Komendy Głównej SG • Ekspozytura Inspektoratu Ceł • Flotylla Straży Granicznej • placówki SG • stopnie w SG • dyslokacja SG w 1930
II Rzeczpospolita
