Województwo krakowskie (II Rzeczpospolita)







Ten artykuł dotyczy województwa krakowskiego II Rzeczypospolitej. Zobacz też: województwo krakowskie.













































województwo krakowskie






województwo

1921-1939





Herb

Herb województwa krakowskiego


Państwo

 II Rzeczpospolita
Data powstania

23 grudnia 1920 / 1 września 1921[1]
Siedziba wojewody i sejmiku

Kraków

Wojewoda

Józef Tymiński
Powierzchnia
17 560 km²
Populacja (1931)
• liczba ludności


2 300 100
• gęstość
131 os./km²

Tablice rejestracyjne
KR

Adres Urzędu Wojewódzkiego:
ul. Basztowa 22
Kraków
Podział administracyjny




















Plan województwa krakowskiego
Podział administracyjny, 1938
Liczba powiatów miejskich
1
Liczba powiatów ziemskich
17
Liczba gmin miejskich
47
Liczba gmin wiejskich
195


Położenie na mapie II Rzeczypospolitej
Poland Voivodeships adminstrative division 1930 Kraków Voivodeship.svg

Portal Portal Polska


Województwo krakowskie w szczegółowych danych statystycznych spisu powszechnego z 30.IX.1921 i spisu powszechnego z 9 grudnia 1931 r.




Województwo krakowskie - oficjalne dane GUS spisu powszechnego 1921




Skorowidz miejscowości 1921 – szczegółowe dane GUS spisu powszechnego 1921 – województwo krakowskie i Śląsk Cieszyński




Województwo krakowskie - oficjalne dane GUS spisu powszechnego 1931







Urząd Wojewódzki Krakowski w Krakowie – widok współczesny (2007)




Polska, gęstość zaludnienia, 1931


Województwo krakowskie – województwo II Rzeczypospolitej utworzone ustawą 23 grudnia 1920[2] (zaczęło funkcjonować 1 września 1921[3]) ze stolicą w Krakowie. Innymi głównymi miastami województwa były Tarnów, Nowy Sącz, Jaworzno, Oświęcim, Chrzanów, Bochnia i Jasło[4].


W wyniku reformy administracyjnej kraju 1 kwietnia 1932 r. zlikwidowano 5 uprzednio istniejących powiatów woj. krakowskiego: grybowski, makowski, oświęcimski, pilzneński i wielicki. Liczbę powiatów ustalono na 18 (17 ziemskich i 1 grodzki). Na terenie województwa były 54 miasta[5]. 1 listopada 1938 r. do województwa krakowskiego (pow. nowotarski) przyłączono fragmenty Spiszu i Orawy o powierzchni 180 km². Po napaści Niemiec i aneksji zachodniej części województwa do Rzeszy (powiaty bialski, żywiecki i większa część pow. chrzanowskiego i wadowickiego), w ramach Generalnego Gubernatorstwa powstał dystrykt krakowski, w którym działała administracja podziemna[6].




Spis treści






  • 1 Podział administracyjny


  • 2 Ludność


  • 3 Wojewodowie krakowscy w II Rzeczypospolitej


  • 4 Miasta i miasteczka


    • 4.1 Synteza


    • 4.2 Wykaz




  • 5 Przypisy


  • 6 Bibliografia





Podział administracyjny |


Powierzchnia powiatów według stanu na 1939 r., w przypadku wcześniejszego zniesienia lub zmiany przynależności wojewódzkiej powiatu na ostatni rok istnienia w ramach danego województwa. Liczba ludności na podstawie spisu powszechnego z 1931 r., w przypadku powiatów zniesionych lub przeniesionych przed tą datą, dane ze spisu powszechnego z 1921 r.




































































































































































































































Powiat
Pow.km²
Mieszk.

Miasto powiatowe
Mieszk.

Województwo krakowskie

bialski 4
635
139.100

POL Biała Krakowska (Bielsko-Biała) COA.svg

Biała
22.891

bocheński
877
113.800

POL Bochnia COA.svg

Bochnia
12.274

brzeski
849
102.200

POL Brzesko COA 1.svg

Brzesko
3.672

chrzanowski
722
138.100

POL Chrzanów COA.svg

Chrzanów
17.833

dąbrowski
650
66.700

POL Dąbrowa Tarnowska COA.svg

Dąbrowa
6.017

dębicki (od 1937) 8
1141
110.900

POL Dębica N COA.svg

Dębica
9.276

gorlicki ¹
1082
104.800

POL Gorlice COA 1.svg

Gorlice
6.730

grybowski (do 1932) ¹
585
51.932

POL Grybów COA.svg

Grybów
3.311

jasielski ²
1055
116.100

POL Jasło COA.svg

Jasło
10.112

krakowski 5 7
884
187.500

POL Kraków COA.svg

Kraków
219.300

Kraków miasto
48
219.300

POL Kraków COA.svg

Kraków
219.300

limanowski
944
87.300

POL Limanowa COA.svg

Limanowa
2.542

makowski (od 1924 do 1932) ³
823
67.378

POL Maków Podhalański COA.svg

Maków
4.111

mielecki
901
77.500

POL Mielec COA.svg

Mielec
7.057

myślenicki 3 5
988
102.700

POL Myślenice COA.svg

Myślenice
6.277

nowosądecki ¹
1572
183.900

POL Nowy Sącz COA.svg

Nowy Sącz
30.278

nowotarski 3 6
2069
131.800

POL Nowy Targ COA.svg

Nowy Targ
10.700

oświęcimski (do 1932) 4
314
?

POL Oświęcim COA.svg

Oświęcim
11.949

pilzneński (do 1932) ²
573
47.355

POL Pilzno COA.svg

Pilzno
3.671

podgórski (do 1923) 7
221
39.937

Podgorze Free ,Royal City (Krakow) coat of arms.jpg

Podgórze
24.676

ropczycki (do 1937) ² 8
1141
110.700

POL Ropczyce COA.svg

Ropczyce
3.382

spisko-orawski (do 1925) 6
583
22.684

POL Nowy Targ COA.svg

Nowy Targ
8.071

tarnowski ¹
881
142.400

POL Tarnów COA.svg

Tarnów
45.235

wadowicki ³ 4
1109
145.100

POL Wadowice dawny COA.svg

Wadowice
8.400

wielicki (do 1932) 5
458
68.084

POL Wieliczka COA 1.svg

Wieliczka
9.872

żywiecki ³
1153
130.900

POL Żywiec COA.svg

Żywiec
6.571
¹ 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat grybowski a jego terytorium włączono do powiatów nowosądeckiego, gorlickiego i tarnowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
² 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat pilzneński a jego terytorium włączono do powiatów ropczyckiego i jasielskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
³ powiat makowski utworzono dopiero 1 stycznia 1924 r. z części obszaru powiatów żywieckiego i myślenickiego (Dz.U. z 1923 r. nr 122, poz. 991). 1 kwietnia 1932 r. powiat zniesiono a jego terytorium włączono do powiatów wadowickiego, żywieckiego, myślenickiego i nowotarskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).

4 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat oświęcimski a jego terytorium włączono do powiatów bialskiego i wadowickiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).

5 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat wielicki a jego terytorium włączono do powiatów myślenickiego i krakowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).

6 1 lipca 1925 r. zniesiono powiat spisko-orawski a jego terytorium włączono do powiatu nowotarskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 63, poz. 441).

7 1 stycznia 1924 r. zniesiono powiat podgórski a jego terytorium włączono do powiatu krakowskiego (Dz.U. z 1923 r. nr 122, poz. 992)

81 kwietnia 1937 r. zniesiono powiat ropczycki a z jego terytorium utworzono powiat dębicki (Dz.U. z 1937 r. nr 18, poz. 119).


Ludność |


W 1921 roku w województwie mieszkało 1 992 810 osób[7].


Podział ludności według narodowości[7]:




  • Polacy 1 853 654 (93,0%)


  • Żydzi 76 861 (3,9%)


  • Ukraińcy 49 896 (2,5%)


  • Niemcy 9 295 (0,47%)


Podział ludności ze względu na wyznanie[7]:




  • rzymskokatolickie 1 779 889 (89,3%)


  • mojżeszowe 152 926 (7,7%)


  • greckokatolickie 52 864 (2,7%)


  • ewangelickie 5 708 (0,3%)



Wojewodowie krakowscy w II Rzeczypospolitej |




  • Kazimierz Gałecki 1 września 1921 - 19 grudnia 1923


  • Władysław Kowalikowski 8 marca 1924 - 7 czerwca 1926 (p.o. wojewody od 16 listopada 1923)


  • Ludwik Darowski 1 lipca 1926 - 31 grudnia 1928


  • Mikołaj Kwaśniewski 1 stycznia 1929 - 25 czerwca 1935


  • Władysław Raczkiewicz 10 sierpnia 1935 - 13 października 1935


  • Kazimierz Świtalski 3 grudnia 1935 - 20 kwietnia 1936


  • Michał Gnoiński 22 kwietnia 1936 - 8 września 1937


  • Józef Tymiński 9 września 1937 - wrzesień 1939


  • Jan Jakóbiec - okręgowy delegat rządu w Krakowie



Miasta i miasteczka |



Synteza |


W latach międzywojennych istniały trzy rodzaje jednostek osadniczych o charakterze topograficznie miejskim miasto, miasteczko i osada miejska. Na terenie woj. krakowskiego występowały dwie formy (miasta i miasteczka).


Określenie miasto miało w latach międzywojennych trojakie znaczenie. Mogło odnosić się wyłącznie do charakteru prawnego miejscowości (a więc typu jednostki administracyjnej), co nie znaczyło automatycznie że „miasto administracyjne” faktycznie posiadało prawa miejskie. Podstawą zaliczenia danej miejscowości do grupy miast było tzw. kryterium administracyjne, jako najwięcej odpowiadające rozwojowi stosunków i życia. Mimo że większość miast prawnych prawa miejskie posiadała, wiele z nich miało zaledwie prawa miasteczka a niektóre miasta (np. Krynica, Krzeszowice, Szczakowa i Zakopane) były wręcz wsiami[8].


Odwrotnie wiele miasteczek - a więc faktycznie posiadających prawa miasteczka a nawet prawa miejskie (np. Osiek czy Lanckorona) - były gminami wiejskimi (chodzi tu o gminy jednostkowe sprzed komasacji w gminy zbiorowe w 1934 roku)[7]. Jednostki te w ogólnych publikacjach nie są zaliczane do miast (a więc nie wpływają na liczbę miast województwa), co jednak lekceważy fakt posiadania praw miasteczka (poniższa tabela je uwzględnia z zachowaną dystynkcją).


Wreszcie, niektóre miejscowości posiadały w nazwie wyraz Miasto - pisany wielką literą - mimo braku praw miejskich (np. Narajów Miasto). Wyraz ten stanowił integralną część nazwy miejscowości (choć nie przesądzał bynajmniej jej charakteru topograficznego) aby odróżnić ją od innej (topograficznie wiejskiej) miejscowości o identycznej nazwie w tej samej okolicy (np. Narajów-Wieś)[7].


Miasta prawne galicyjskie (województwa krakowskie, lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie) należały do trzech kategorii:



  • miasta o własnym statucie
    • do kategorii tej należały tylko Lwów[9] i Kraków[10]


  • miasta rządzące się ustawą z 13 marca 1889 roku[11]
    • miasta należące do tej kategorii posiadały wszystkie przywileje miast (prawa miejskie), z wyjątkiem miasteczka Buczacz


  • miasta rządzące się ustawą z 3 lipca 1896 roku[12]
    • miasta należące do tej największej kategorii posiadały najczęściej przywileje a) miasteczek, rzadziej b) miast a czasem wyjątkowo (7 miejscowości) niektóre były c) wsiami



13 lipca 1933 roku weszła w życie ustawa o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego, stanowiąca znoszenie miast o liczbie mieszkańców niższej niż 3000 w drodze rozporządzeń Rady Ministrów, a większych miast w drodze ustawodawczej[13]. Ustawa z 3 lipca 1896 roku przestała obowiązywać w ciągu roku od wejścia w życie ustawy (czyli do lipca 1934) przez co miasta i miasteczka rządzące się ustawą z 1896 roku i liczące powyżej 3000 mieszkańców zostały automatycznie podniesione do rangi miast objętych ustawą z 1889 roku[14]. Tak więc 31 miast/miasteczek rządzących się ustawą z 1896 roku i liczących w 1933 roku mniej niż 3000 mieszkańców, a także 8 (9[15]) gmin miejskich będących wsiami (niezależnie od liczby ludności) zostałyby według nowego prawa przekształcone w gminy wiejskie. Jednakże indywidualnymi rozporządzeniami za miasta uznano 20 mniejszych miast[16] oraz wszystkie wsie[15] stanowiące gminy miejskie[17]. Równocześnie do rzędu miast podniesiono także trzy dotychczasowe gminy wiejskie[18]. Na mocy ustawy z 1933 łącznie 12 miejscowości (w tym jedna wieś) utraciło status gmin miejskich[19].


W poniższej tabeli umieszczono wszystkie miasta i miasteczka województwa krakowskiego obu typów z podziałem na charakter prawny (rodzaj jednostki administracyjnej) i przywileje (prawa miejskie/miasteczka) wraz z uwzględnieniem ustawy, którą miasta się rządziły. W późniejszych latach część najmniejszych miast status miejski utraciła; w wykazie oznaczono (►) miasta, które w 1937 roku były już wsiami[20].



Wykaz |


Stan ludności: na 30 września 1921 roku (niezależnie od statusu jednostki w 1921 roku)
Główne źródło: Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom XII - Województwo Krakowskie i Śląsk Cieszyński, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925
Źródła uzupełniające: Dzienniki Ustaw, przedstawione w przypisach



























































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































Herb
Miejscowość
Charakter prawny
Ustawa
Przywileje
Powiat
Okręg sądowy
Liczba mieszk.

POL Alwernia COA.svg

Alwernia

Gmina wiejska


Miasteczko

chrzanowski

Krzeszowice
421

POL Andrychów dawny COA.svg

Andrychów

Miasto
1896

Miasteczko[21]

wadowicki

Andrychów
4171

POL Biała Krakowska (Bielsko-Biała) COA.svg

Biała

Miasto
1889

Miasto

bialski

Biała
7746

POL Biecz COA.svg

Biecz

Miasto
1896

Miasto

gorlicki

Biecz
3673

POL Bobowa COA.svg

Bobowa

Gmina wiejska


Miasteczko

grybowski[22]

Ciężkowice
1422

POL Bochnia COA.svg

Bochnia

Miasto
1889

Miasto

bocheński

Bochnia
11014

POL Brzesko COA 1.svg

Brzesko

Miasto
1896

Miasteczko[21]

brzeski

Brzesko
3144

POL gmina Brzostek COA.svg

Brzostek

Miasto[23]
1896[24]

Miasto

pilzneński[25]

Brzostek
1303

POL Chrzanów COA.svg

Chrzanów

Miasto
1896

Miasteczko[21]

chrzanowski

Chrzanów
11392

POL Ciężkowice COA.svg

Ciężkowice

Miasto[26]
1896[24]

Miasto[27]

grybowski[28]

Ciężkowice
1934

POL Czarny Dunajec COA.jpg

Czarny Dunajec

Gmina wiejska[29] (►)
[29]

Wieś

nowotarski

Czarny Dunajec
2399

POL Czchów COA.svg

Czchów

Gmina wiejska


Miasteczko

brzeski

Brzesko
1541

POL Dąbrowa Tarnowska COA.svg

Dąbrowa

Miasto
1896

Miasteczko[21]

dąbrowski

Dąbrowa
2660

POL Dębica S COA.svg

Dębica

Miasto
1896

Miasto

ropczycki[30]

Dębica
3922

POL gmina Dębowiec COA.svg

Dębowiec

Gmina wiejska


Miasteczko

jasielski

Jasło
1357

POL Dobczyce COA.svg

Dobczyce

Miasto
1896

Miasto

wielicki[31]

Dobczyce
2920

POL Gorlice COA 1.svg

Gorlice

Miasto
1889

Miasto

gorlicki

Gorlice
5611

POL Grybów COA.svg

Grybów

Miasto
1896

Miasto

grybowski[32]

Grybów
2931

POL Jasło COA.svg

Jasło

Miasto
1889

Miasto

jasielski

Jasło
10391

POL Jaworzno COA.svg

Jaworzno

Miasto
1896[33]

Miasteczko[33][15]

chrzanowski

Jaworzno
15932

POL gmina Jodłowa COA.jpg

Jodłowa

Gmina wiejska


Miasteczko

pilzneński[25]

Brzostek
3878

POL Jordanów COA.svg

Jordanów

Miasto
1896

Miasto

myślenicki[34]

Jordanów
1486

POL Kalwaria Zebrzydowska COA.svg

Kalwarja Zebrzydowska

Miasto
1896[35]

Miasteczko[35]

wadowicki

Kalwarja
1692

POL Kęty COA.svg

Kęty

Miasto
1896

Miasto

bialski

Kęty
5751

POL gmina Kołaczyce COA.svg

Kołaczyce

Gmina wiejska


Miasteczko

jasielski

Jasło
1348

POL Kraków COA.svg

Kraków

Miasto
Statut[36]

Miasto

miasto Kraków[37]

Kraków
183706

POL gmina Krościenko nad Dunajcem COA.jpg

Krościenko[38]

Gmina wiejska[38]


Miasteczko

nowotarski

Krościenko
1849

POL Krynica-Zdrój COA.svg

Krynica-Zdrój[39]

Miasto
1896[33]

Wieś[33]

nowosądecki

Muszyna
2341

POL Krzeszowice COA.svg

Krzeszowice

Gmina wiejska[40]
[41]

Wieś[33]

chrzanowski

Krzeszowice
2399

Lanckoronaherbstary.png

Lanckorona[42]

Gmina wiejska[42][43] (►)
[43]

Miasto[44]

wadowicki

Kalwarja
1001

POL Limanowa COA.svg

Limanowa

Miasto
1896[35]

Miasteczko[35]

limanowski

Limanowa
2143

POL Lipnica Murowana COA.svg

Lipnica Murowana

Gmina wiejska


Miasteczko

bocheński

Wiśnicz
757

POL Maków Podhalański COA.svg

Maków

Miasto
1896

Miasteczko[21]

myślenicki[45]

Maków
3226

POL Mielec dawny COA.svg

Mielec

Miasto
1896

Miasteczko[21]

mielecki

Mielec
5599

POL gmina Milówka COA.svg

Milówka[46][47]

Gmina wiejska[47]


Miasteczko[46]

żywiecki

Milówka
2585

POL Muszyna COA.svg

Muszyna

Miasto
1896[35]

Miasteczko[35]

nowosądecki

Muszyna
2516

POL Myślenice COA.svg

Myślenice

Miasto
1896

Miasto

myślenicki

Myślenice
3134

POL Niepołomice COA.svg

Niepołomice

Miasto[21]
1896

Miasteczko

bocheński

Niepołomice
4071

POL Nowy Sącz COA.svg

Nowy Sącz

Miasto
1889

Miasto

nowosądecki

Nowy Sącz
26280

POL Nowy Targ COA.svg

Nowy Targ

Miasto
1896

Miasto

nowotarski

Nowy Targ
8071

POL gmina Osiek Jasielski COA.jpg

Osiek

Gmina wiejska


Miasto[44]

jasielski

Żmigród
813

POL Oświęcim COA.svg

Oświęcim

Miasto
1896

Miasto

oświęcimski[48]

Oświęcim
12187

POL Pilzno COA.svg

Pilzno

Miasto
1896

Miasto

pilzneński[49]

Pilzno
3546

POL Piwniczna-Zdrój COA.svg

Piwniczna

Miasto
1896

Miasteczko[21]

nowosądecki

Stary Sącz
3632

POL gmina Przeclaw COA.svg

Przecław

Gmina wiejska


Miasteczko

mielecki

Mielec
816

POL Radomyśl Wielki COA.svg

Radomyśl Wielki

Miasto
1896[35]

Miasteczko[35]

mielecki

Mielec
2468

POL Ropczyce COA.svg

Ropczyce

Miasto
1896

Miasto

ropczycki[30]

Ropczyce
3002

POL Ryglice COA.svg

Ryglice[50]

Gmina wiejska[50]


Miasteczko

tarnowski

Tuchów
1256

POL Rzochów COA.svg

Rzochów

Gmina wiejska


Miasteczko

mielecki

Mielec
546

POL Sędziszów Małopolski COA.svg

Sędziszów

Miasto
1896[35]

Miasteczko[35]

ropczycki[30]

Ropczyce
1935

POL Skawina COA.svg

Skawina

Miasto
1896

Miasto

podgórski[51]

Skawina
2444

POL Stary Sącz COA.svg

Stary Sącz

Miasto
1896

Miasteczko[21]

nowosądecki

Stary Sącz
4770

POL Sucha Beskidzka COA.svg

Sucha

Miasto
1896

Miasteczko[21]

żywiecki[52]

Sucha
5151

Coats of arms of None.svg

Szczakowa

Miasto
1896[33]

Wieś[33]

chrzanowski

Jaworzno
3723

POL Szczucin COA.svg

Szczucin

Gmina wiejska


Miasteczko

dąbrowski

Dąbrowa
1358

POL Tarnów COA.svg

Tarnów

Miasto
1889

Miasto

tarnowski

Tarnów
35347

POL Trzebinia COA.svg

Trzebinia M-ko[53]

Gmina wiejska[54]
[55]

Miasteczko

chrzanowski

Chrzanów
1317

POL Tuchów COA.svg

Tuchów

Miasto
1896[35]

Miasteczko[35]

tarnowski

Tuchów
2443

POL Tylicz COA.gif

Tylicz

Gmina wiejska


Miasteczko

nowosądecki

Muszyna
1255

POL Tymbark COA.svg

Tymbark

Gmina wiejska


Miasteczko

limanowski

Limanowa
735

POL Uście Gorlickie COA.svg

Uście Ruskie

Gmina wiejska


Miasteczko

gorlicki

Gorlice
870

Coats of arms of None.svg

Uście Solne

Miasto[56]
1896[24]

Miasteczko

bocheński

Bochnia
1346

POL Wadowice dawny COA.svg

Wadowice

Miasto
1889

Miasto

wadowicki

Wadowice
6862

POL Wieliczka COA 1.svg

Wieliczka

Miasto
1889

Miasto

wielicki[57]

Wieliczka
7235

POL gmina Wielopole Skrzyńskie COA.svg

Wielopole

Gmina wiejska


Miasteczko

ropczycki[30]

Ropczyce
1005

POL Wilamowice COA.svg

Wilamowice

Miasto
1896[35]

Miasteczko[35]

bialski

Kęty
1774

POL Nowy Wiśnicz COA.svg

Wiśnicz Nowy

Miasto[58]
1896[24]

Miasteczko

bocheński

Wiśnicz
2691

POL Wojnicz COA.svg

Wojnicz

Miasto[59]
1896[24]

Miasteczko

brzeski

Wojnicz
1910

POL Zakliczyn COA.svg

Zakliczyn

Gmina wiejska


Miasteczko

brzeski

Zakliczyn
1167

Herb Zakopanego 1968-1997.svg

Zakopane

Miasto
1896[33]

Wieś[33]

nowotarski

Nowy Targ
8808

POL Zator COA.svg

Zator

Miasto
1896[60]

Miasto

oświęcimski[61]

Zator
1995

Coats of arms of None.svg

Zbyszyce

Gmina wiejska


Miasteczko

nowosądecki

Nowy Sącz
469

POL Żabno COA.svg

Żabno

Miasto
1896

Miasteczko[21]

dąbrowski

Żabno
1228

POL gmina Nowy Żmigród COA.svg

Żmigród

Gmina wiejska


Miasteczko

jasielski

Żmigród
1959

POL Żywiec COA.svg

Żywiec

Miasto
1896

Miasto

żywiecki

Żywiec
5320


Przypisy |




  1. Dz.U. z 1921 r. nr 46, poz. 282


  2. Dz.U. z 1920 r. nr 117, poz. 768 - Ustawa z dnia 3 grudnia 1920 r. o tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instancji (województw) na obszarze b. Królestwa Galicji i Lodomerji z W. Ks. Krakowskiem oraz na wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej obszarach Spisza i Orawy


  3. Podział b. Królestwa Galicji i Lodomerii na województwa i likwidacja Namiestnictwa Galicji - Dz.U. z 1921 r. nr 46, poz. 282 - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 maja 1921 r. w przedmiocie wykonania art. 3 ustawy z dnia 3 grudnia 1920 r. o tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instancji (województw) na obszarze b. Królestwa Galicji i Lodomerji z W. Ks. Krakowskiem oraz na wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej obszarach Spisza i Orawy. por też Agnieszka Biedrzycka, Kalendarium Lwowa 1918-1939, Kraków 2012 wyd. Universitas, ​ISBN 97883-242-1678-9​ s.129.


  4. Eugenjusz Romer, Powszechny atlas geograficzny, Lwów-Warszawa 1928, mapa 47


  5. Kalendarz Ilustrowanego Kuryera Codziennego na rok 1933, rocznik VI, Kraków 1933, str. 171


  6. Polska Podziemna


  7. abcde Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom XII - Województwo Krakowskie, Śląsk Cieszyński, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923


  8. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom XV - Województwo Tarnopolskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923


  9. Statut z dnia 14 października 1870 roku – Dz. Ust. Kraj. L. 79


  10. Statut z dnia 6 października 1901 roku – Dz. Ust. Kraj. L. 108


  11. Dz. Ust. Kraj. L. 24


  12. Dz. Ust. Kraj. L. 51


  13. Ustawa z dnia 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Art. 33)


  14. Adam Janusz Mielcarek: Podziały terytorialno - administracyjne II Rzeczypospolitej w zakresie administracji zespolonej. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008.


  15. abc W Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 596 Jaworzno traktowane jest jako wieś (gmina), natomiast Skorowidz Miejscowości woj. krakowskiego z 1921 traktuje je jako miasteczko podlegające ustawie z 1896 roku, a serwis internetowy Miasta Jaworzno wspomina o statusie miasta obowiązującym od 21 września 1901 (str. 9)


  16. W tarnopolskim: Husiatyn (Dz.U. z 1934 r. nr 25, poz. 187, we lwowskim: Baranów, Cieszanów, Dukla, Głogów, Janów, Jaryszczów Nowy, Kańczuga, Krakowiec, Radymno, Szczerzec (Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 232) i Sieniawa (Dz.U. z 1934 r. nr 45, poz. 395) oraz w krakowskim: Kalwaria, Limanowa, Muszyna, Radomyśl Wielki, Sędziszów, Tuchów, Wilamowice i Zator (Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 233). Wyjątkowo tylko miasteczko Żabno (liczące ok. 2500 mieszkańców w 1933) nie wymagało osobnego rozporządzenia


  17. We lwowskim: Borysław (Dz.U. z 1933 r. nr 62, poz. 467) i Winniki (Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 595) oraz w krakowskim: Jaworzno, Krynica, Krzeszowice, Szczakowa i Zakopane (Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 596)


  18. W tarnopolskim: Chorostków (Dz.U. z 1934 r. nr 14, poz. 116), Mielnica i Tłuste (Dz.U. z 1934 r. nr 25, poz. 186)


  19. W tarnopolskim: Jagielnica i Jazłowiec, we lwowskim: Niżankowice, Stara Sól i Ulanów oraz w krakowskim: Brzostek, Ciężkowice, Czarny Dunajec (wieś), Lanckorona, Uście Solne, Wiśnicz Nowy i Wojnicz


  20. M.P. z 1937 r. nr 69, poz. 104


  21. abcdefghijk W 1934 roku prawa miejskie na mocy Ustawy o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294) w drodze rozporządzenia (automatycznie)


  22. W związku ze zniesieniem powiatu grybowskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu gorlickiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)


  23. Utrata statusu miasta z dniem 1 sierpnia 1934 i przekształcone w nową (zbiorową lecz o charakterze jednostkowym) wiejską gminę Brzostek I (Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 641; Zmiany administracyjne miast i osiedli, Warszawa, 1964, s. 206)


  24. abcde Ustawa galicyjska z 1896 roku zniesiona (do końca lipca 1934 roku) na mocy ustawy z dnia 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Art. 33), miejscowość nie podniesiona do rzędu miast objętych ustawą z 1889 roku z powodu niespełnienia kryterium ludnościowego (minimum 3000 mieszkańców) oraz braku indywidualnego rozporządzenia uznającego miejscowość za miasto


  25. ab W związku ze zniesieniem powiatu pilzneńskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu jasielskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)


  26. Utrata statusu miasta z dniem 1 sierpnia 1934, a miasto włączone do nowo utworzonej zbiorowej wiejskiej gminy Ciężkowice (Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 643; Zmiany administracyjne miast i osiedli, Warszawa, 1964, s. 206)


  27. W publikacji źródłowej błędnie wymienione jako miasteczko, sprostowane na miasto w erracie


  28. W związku ze zniesieniem powiatu grybowskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu tarnowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)


  29. ab Otrzymanie statusu miasta (ustawa z 1896, bez praw miejskich bądź praw miasteczka) 1 stycznia 1925 (Dz.U. z 1925 r. nr 8, poz. 57); ustawę galicyjską z 1896 roku zniesiono (do końca lipca 1934 roku) na mocy ustawy z dnia 23 marca 1933 roku o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Art. 33); ponieważ miejscowość nie spełniała kryterium ludnościowego (minimum 3000 mieszkańców i brak indywidualnego rozporządzenia uznającego miejscowość za miasto) utraciła status miasta z dniem 1 sierpnia 1934 i została włączona do nowo utworzonej zbiorowej wiejskiej gminy Czarny Dunajec (Dz.U. z 1934 r. nr 68, poz. 594; Zmiany administracyjne miast i osiedli, Warszawa, 1964, s. 206)


  30. abcd W związku ze zniesieniem powiatu ropczyckiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość weszła w skład powiatu dębickiego (Dz.U. z 1937 r. nr 18, poz. 119)


  31. 30 listopada 1929 miejscowość przyłączono do powiatu myślenickiego (Dz.U. z 1929 r. nr 81, poz. 599)


  32. W związku ze zniesieniem powiatu grybowskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu nowosądeckiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)


  33. abcdefghi Otrzymanie praw miejskich (zmiana ustawy – z ustawy z 1896 roku na ustawę miejską z 1889 roku) 20 października 1933 (Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 596)


  34. 1 stycznia 1924 miejscowość weszła w skład nowo utworzonego powiatu makowskiego w woj. krakowskim (Dz.U. z 1923 r. nr 22, poz. 991); w związku ze zniesieniem powiatu makowskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość włączono z powrotem do powiatu myślenickiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)


  35. abcdefghijklmn Ustawę galicyjską z 1896 roku zniesiono (do końca lipca 1934 roku) na mocy ustawy z dnia 23 marca 1933 roku o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Art. 33); ponieważ miejscowość nie spełniała kryterium ludnościowego (minimum 3000 mieszkańców) wydano indywidualne rozporządzenie uznające miejscowość za miasto (de facto nadanie praw miejskich) podlegające ustawie miejskiej z 1889 roku z dniem 1 kwietnia 1934 roku(Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 233)


  36. Własny statut z dnia 6 października 1901 roku (Dz. Ust. Kraj. L. 108)


  37. powiat grodzki


  38. ab W przeciwieństwie do innych miasteczek (oraz sporadycznie miast – Lanckorony i Osieka) stanowiących równorzędne z nimi jednoimienne gminy wiejskie jednostkowe, miasteczko Krościenko stanowiło wyjątkowo część gminy Krościenko składającej się także z przysiółków Kąty, Łąkcica i Zawodzie; liczba mieszkańców dotyczy wszystkich podmiotów razem


  39. Początkowo pisownia z łącznikiem (Krynica-Zdrój, 1921), następnie bez łącznika (Krynica Zdrój, 1933), wreszcie tylko jako Krynica (M.P. z 1937 r. nr 69, poz. 104)


  40. Otrzymanie statusu miasta (bez praw miejskich bądź praw miasteczka) 1 stycznia 1925 (Dz.U. z 1924 r. nr 110, poz. 985)


  41. Od 1 stycznia 1925 do 19 października 1933 – ustawa z 1896 roku; następnie od 20 października 1933 – ustawa z 1889 roku


  42. ab W przeciwieństwie do innych miasteczek (oraz sporadycznie miast – Lanckorony i Osieka) stanowiących równorzędne z nimi jednoimienne gminy wiejskie jednostkowe, miasto Lanckorona stanowiło wyjątkowo część gminy Lanckorona składającej się także z przysiółków Jastrzębia i Łaśnica; liczba mieszkańców dotyczy jednak samego miasta Lanckorony


  43. ab Otrzymanie statusu gminy miejskiej (posiadając już prawa miejskie na mocy ustawy z 1896 roku) 1 kwietnia 1926 roku (Dz.U. z 1926 r. nr 28, poz. 168); ustawę galicyjską z 1896 roku zniesiono (do końca lipca 1934 roku) na mocy ustawy z dnia 23 marca 1933 roku o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Art. 33); ponieważ miejscowość nie spełniała kryterium ludnościowego (minimum 3000 mieszkańców i brak indywidualnego rozporządzenia uznającego miejscowość za miasto) utraciła status miasta z dniem 1 sierpnia 1934 i została włączona do nowo utworzonej zbiorowej wiejskiej gminy Kalwaria (Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 644; Zmiany administracyjne miast i osiedli, Warszawa, 1964, s. 206)


  44. ab W 1934 roku zniesienie praw miejskich na mocy Ustawy o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294) w drodze rozporządzenia (automatycznie)


  45. 1 stycznia 1924 miejscowość weszła w skład nowo utworzonego powiatu makowskiego w woj. krakowskim, którego została stolicą (Dz.U. z 1923 r. nr 22, poz. 991); w związku ze zniesieniem powiatu makowskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość włączono do powiatu wadowickiego (nie z powrotem do powiatu myślenickiego!) (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)


  46. ab Milówka nie jest zaliczona do miasteczek/miast (łącznie 22) stanowiących/wchodzących w skład gmin wiejskich woj. krakowskiego według stanu z 30 września 1921 (m.in. główne źródło podaje liczbę „0” w tej kategorii dla powiatu żywieckiego; jednakże w spisie Milówka figuruje jak miasteczko; brak rozstrzygających informacji na ten temat


  47. ab W przeciwieństwie do innych miasteczek (oraz sporadycznie miast – Lanckorony i Osieka) stanowiących równorzędne z nimi jednoimienne gminy wiejskie jednostkowe, miasteczko Milówka stanowiło wyjątkowo część gminy Milówka obejmującej także przysiółek Prusów; liczba mieszkańców dotyczy obu podmiotów razem


  48. W związku ze zniesieniem powiatu oświęcimskigo z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu bialskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)


  49. W związku ze zniesieniem powiatu pilzneńskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu ropczyckiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3); 1 kwietnia 1937 zniesiono powiat ropczycki, a z jego obszary utworzono powiat dębicki (Dz.U. z 1937 r. nr 18, poz. 119)


  50. ab W przeciwieństwie do innych miasteczek (oraz sporadycznie miast – Lanckorony i Osieka) stanowiących równorzędne z nimi jednoimienne gminy wiejskie jednostkowe, miasteczko Ryglice stanowiło wyjątkowo część gminy Ryglice składającej się także z przysiółków Bukowina, Galia, Góra, Podlesie i Wisze; liczba mieszkańców dotyczy jednak samego miasteczka Ryglice


  51. W związku ze zniesieniem powiatu podgórskiego z dniem 1 stycznia 1924, miejscowość przyłączono do powiatu krakowskiego (Dz.U. z 1923 r. nr 122, poz. 992)


  52. 1 stycznia 1924 miejscowość weszła w skład nowo utworzonego powiatu makowskiego w woj. krakowskim (Dz.U. z 1923 r. nr 22, poz. 991); w związku ze zniesieniem powiatu makowskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość włączono z powrotem do powiatu żywieckiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)


  53. 1 lipca 1926 gminę wiejską Trzebinia Miasteczko (już pod nazwą Trzebinia Miasto) zniesiono, a z jej obszaru oraz z obszaru sąsiedniej (również zniesionej) wiejskiej gminy Trzebinia Wieś utworzono nową wiejską gminę Trzebinia (Dz.U. z 1926 r. nr 19, poz. 120)


  54. Otrzymanie statusu miasta 27 kwietnia 1931 (Dz.U. z 1931 r. nr 39, poz. 304)


  55. Od 27 kwietnia 1931 – ustawa z 1896 roku


  56. Utrata statusu miasta z dniem 1 sierpnia 1934, a miasto włączone do nowo utworzonej zbiorowej wiejskiej gminy Uście Solne (Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 640; Zmiany administracyjne miast i osiedli, Warszawa, 1964, s. 206)


  57. W związku ze zniesieniem powiatu wielickiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu krakowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)


  58. Utrata statusu miasta z dniem 1 sierpnia 1934, a miasto włączone do nowo utworzonej zbiorowej wiejskiej gminy Wiśnicz Nowy (Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 640; Zmiany administracyjne miast i osiedli, Warszawa, 1964, s. 206)


  59. Utrata statusu miasta z dniem 1 sierpnia 1934, a miasto włączone do nowo utworzonej zbiorowej wiejskiej gminy Wojnicz (Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 532; Zmiany administracyjne miast i osiedli, Warszawa, 1964, s. 206)


  60. Ustawę galicyjską z 1896 roku zniesiono (do końca lipca 1934 roku) na mocy ustawy z dnia 23 marca 1933 roku o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Art. 33); ponieważ miejscowość nie spełniała kryterium ludnościowego (minimum 3000 mieszkańców) wydano indywidualne rozporządzenie uznające miejscowość za miasto podlegające ustawie miejskiej z 1889 roku z dniem 1 kwietnia 1934 roku; status prawny i charakter nie uległ jednak zmianie(Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 233)


  61. W związku ze zniesieniem powiatu oświęcimskigo z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu wadowickiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)



Bibliografia |


Kalendarz Ilustrowanego Kuryera Codziennego na rok 1933, rocznik VI, Kraków 1933






Popular posts from this blog

Арзамасский приборостроительный завод

Zurdera