Brygada KOP „Podole”




.mw-parser-output table.zolnierz-lotnictwo td.naglowek{color:black!important;background:#95a7b9!important}.mw-parser-output table.zolnierz-marynarka td.naglowek{color:white!important;background:#6082B6!important}.mw-parser-output table.zolnierz-lądowe td.naglowek{color:white!important;background:#556B2F!important}.mw-parser-output table.zolnierz-paramilitarny td.naglowek{color:black!important;background:#b6b3c7!important}























































Brygada KOP „Podole”
4 Brygada OP

Historia

Państwo

 II Rzeczpospolita
Sformowanie

1925
Rozformowanie

1939
Nazwa wyróżniająca

Podole
Dowódcy
Pierwszy
płk Włodzimierz Maxymowicz-Raczyński
Ostatni
płk Bolesław Ostrowski
Organizacja
Numer
kryptonimowy: 5[a]
Dyslokacja

Czortków

Formacja

Korpus Ochrony Pogranicza
Rodzaj wojsk

Piechota
Podległość

Dowództwo Korpusu Ochrony Pogranicza

KOP 1938.png

Brygada KOP „Podole” – brygada piechoty Korpusu Ochrony Pogranicza.




Spis treści






  • 1 Geneza


  • 2 Formowanie i zmiany organizacyjne


  • 3 Służba graniczna


  • 4 Struktura organizacyjna brygady


  • 5 Obsada personalna dowództwa brygady


  • 6 Uwagi


  • 7 Przypisy


  • 8 Bibliografia





Geneza |


Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920 roku, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 roku utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych[1]. W połowie stycznia 1921 roku zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe[2]. Latem 1921 roku ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym[3].
29 października 1921 wojewoda tarnopolski wydał zarządzenie, w którym granicę państwową na terenie województwa tarnopolskiego podzielił na cztery odcinki [4]:



  • I odcinek – powiat zaleszczycki i borszczowski do mostu w miejscu, gdzie Zbrucz wpada do Dniestru. Obsadzić go miał 22 batalion celny z miejscem postoju Kołodróbka.

  • II odcinek od ww mostu do granicy powiatu husiatyńskiego. Obsadzał go 39 batalion celny z miejscem postoju dowództwa w Borszczowie.

  • III odcinek – granica powiatu husiatyńskego. Obsadzał go 23 batalion celny z mp dowództwa w Wasylkowcach.

  • IV odcinek – granica powiatu skałackiego i zbarskiego. Obsadzał go 38 batalion celny z Bogdanówki.


W drugiej połowie 1922 roku przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej[5]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej[6].
Już w następnym roku zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 roku pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej[7].
W sierpniu 1924 roku podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[8].



Formowanie i zmiany organizacyjne |


Na posiedzeniu Politycznego Komitetu Rady Ministrów, w dniach 21-22 sierpnia 1924 roku, zapadła decyzja powołania Korpusu Wojskowej Straży Granicznej. 12 września 1924 roku Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz wykonawczy w sprawie utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza[9], a 17 września instrukcję określającą jego strukturę[10]. 4 Brygada Ochrony Pogranicza zorganizowana została w drugim etapie formowania Korpusu Ochrony Pogranicza na podstawie rozkazu MSWojsk. nr 1600/tjn./O.de B/25 w terminie do 1 marca 1925 roku z gotowością do obsadzenia granicy na dzień 12 marca 1925 roku[11]. Jednostką formującą był 54 pułk piechoty[12][13]. W skład brygady weszły: 12 batalion graniczny „Skałat”, 13 batalion graniczny „Kopyczyńce”, 14 batalion graniczny „Borszczów”, 12 szwadron kawalerii „Koszlaki”, 13 szwadron kawalerii „Czortków”, 14 szwadron kawalerii „Zaleszczyki”[11]. Brygada rozwinęła się na terenie województwa tarnopolskiego[11]. Dowództwo brygady rozmieszczono w Czortkowie[11][14]. Pas ochraniany przez brygadę miał 342 km szerokości i 30 km głębokości[15]. Na podstawie rozkazu dowódcy KOP nr L.dz.931/Og., w lutym 1926 roku z podporządkowania brygady wyszedł 14 szwadron OP[16].


W 1926 roku zorganizowano na szczeblu brygady szkołę podoficerską dla niezawodowych podoficerów piechoty[17]. Szkoła stacjonowała w Mostach Wielkich przy 25 batalionie granicznym[18].


Rozporządzeniem ministra skarbu z 30 czerwca 1927 roku rozpoczęto reorganizację Straży Celnej[19].
Z dniem 1 listopada 1927 roku Inspektorat Straży Celnej „Zaleszczyki” został rozwiązany, a jego rejon odpowiedzialności został przekazany batalionowi KOP „Borszczów”[20][21].


W 1928 roku brygada ochraniała odcinek granicy państwowej długości 365,134 kilometrów[22].


Latem 1928 zlikwidowana została szkoła podoficerska. W jej miejsce, oraz w miejsce identycznych szkół funkcjonujących w pozostałych brygadach, w twierdzy Osowiec utworzony został batalion szkolny KOP [17].


Aby zapewnić odpowiednią ilość żołnierzy o wyszkoleniu saperskim, z dniem 1 kwietnia 1928 roku utworzono brygadowy ośrodek wyszkolenia pionierów przy 25 batalionie granicznym w Mostach Wielkich[22].
W 1931 roku[b] zorganizowano kompanie saperów dla poszczególnych brygad Korpusu Ochrony Pogranicza[23]. Dzieliły się na cztery typy, a nazwy przybierały od macierzystych jednostek. Brygada „Podole” otrzymała kompanię typu III. Kompanie tego typu miały dwa plutony po trzy drużyny i drużynę gospodarczą. Etat kompanii wynosił 3 oficerów, 9 podoficerów i 80 szeregowców[24].


Rozkazem dowódcy KOP z 23 lutego 1937 roku została zapoczątkowana pierwsza faza reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza „R.3”. Jej wynikiem było między innymi przeorganizowanie Brygady KOP „Podole”[25] poprzez rozwiązanie pułku KOP „Czortków” wchodzącego dotychczas w skład organizacyjny brygady i reorganizacje dowództwa brygady[26]. Brygadzie podporządkowano stację gołębi pocztowych KOP „Buczacz”[27]
We wrześniu 1937 w składzie brygady został sformowany Dywizjon Artylerii Lekkiej KOP „Czortków”.
Zarządzeniem dowódcy KOP gen. bryg. Jana Kruszewskiego w sprawie zmian w kwatermistrzostwie KOP, dniem 1 kwietnia 1939 roku utworzono w brygadzie etat oficera granicznego w stopniu kapitana[28].


W sierpniu 1939 roku Brygada KOP „Podole” mobilizowała w dwóch rzutach 36 Dywizję Piechoty. Pierwszy rzut organizowano 27 sierpnia w mobilizacji alarmowej i drugi rzut 31 sierpnia w mobilizacji powszechnej. Kwaterę główną dywizji, dowództwo oraz I i II batalion 163 pp mobilizował batalion KOP „Czortków”, a III batalion mobilizował batalion KOP „Borszczów”. Batalion KOP „Kopyczyńce” mobilizował III batalion 165 pp[29].


Z dniem 30 sierpnia zlikwidowano dowództwo Brygady KOP „Podole” przekształcając je w dowództwo pułku KOP „Czortków”[30].



Służba graniczna |


W 1937 roku ustalono dla brygady następujący podział ochranianego odcinka granicy państwowej[31]:



  • granica południowa: odcinek strażnicy „Ujście Biskupie” 1 kompanii granicznej „Mielnica”. Punktem styku był od słup graniczny nr 57/3 i słup telefoniczny nr 237/32 na szosie Ujście Biskupie-Szuparka [wł.].

  • wewnątrz brygady:

    • granica południowa baonu „Kopyczyńce”: odcinek strażnicy „Siekierzyńce Południowe” 1 kompanii granicznej „Kociubińczyki” [wł.]

    • granica północna baonu „Borszczów”: odcinek strażnicy „Zbrzyż” 4 kompanii granicznej „Skała” baonu „Borszczów” [wł.]





Struktura organizacyjna brygady |


Struktura 4 Brygady Ochrony Pogranicza w 1927 roku[32]



  • Dowództwo 4 Brygady Ochrony Pogranicza

  • 12 batalion graniczny

  • 13 batalion graniczny

  • 14 batalion graniczny

  • 25 batalion odwodowy

  • 12 szwadron kawalerii

  • 13 szwadron kawalerii

  • 14 szwadron kawalerii

  • Szkoła Podoficerów Niezawodowych Brygady


Struktura Brygady KOP „Podole” w 1934 roku[33]



  • Dowództwo Brygady KOP „Podole” w Czortkowie


  • pułk KOP „Czortków”

    • batalion KOP „Kopyczyńce”

    • batalion KOP „Borszczów”

    • batalion KOP „Czortków”

    • szwadron Kawalerii KOP „Czortków”

    • szwadron Kawalerii KOP „Zaleszczyki”



  • szwadron Kawalerii KOP „Hnilice Wielkie”

  • kompania saperów


Struktura Brygady KOP „Podole” w latach 1937-1939[34]



  • Dowództwo Brygady KOP „Podole”

  • batalion KOP „Skałat”

  • batalion KOP „Kopyczyńce”

  • batalion KOP „Borszczów”

  • batalion KOP „Czortków”

  • dywizjon Artylerii Lekkiej KOP „Czortków”

  • szwadron Kawalerii KOP „Hnilice Wielkie”

  • szwadron Kawalerii KOP „Czortków”

  • szwadron Kawalerii KOP „Zaleszczyki”

  • kompania Saperów KOP „Czortków”

  • Stacja Gołębi Pocztowych KOP „Buczacz”


Reorganizacja przeprowadzona w 1937 roku spowodowała zmiany w dotychczasowym podziale odcinków granicznych między jednostkami brygady.



Obsada personalna dowództwa brygady |




Stefan Rowecki


Dowódcy:



  • płk piech. Włodzimierz Maxymowicz-Raczyński (2 III 1925 – 14 VIII 1927[35])

  • płk piech. Eugeniusz Godziejewski (31 VII 1927 – 19 VI 1931 → dowódca 19 DP)

  • płk dypl. Wacław Piekarski (17 VII 1931 – 19 XI 1935 → dowódca piechoty dywizyjnej 11 DP[35])

  • płk dypl. Stefan Rowecki (4 XI 1935 – 15 VI 1938 → dowódca piechoty dywizyjnej 2 DP Leg.[35])

  • płk piech. Bolesław Ostrowski (15 VI 1938 – VIII 1939 → dowódca 36 DP[35])


Zastępca dowódcy:


  • ppłk piech. Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1937 – VIII 1939 → dowódca 163 pp)

Szefowie sztabu:



  • kpt. dypl. piech. Seweryn Wilimowski (1927 - 31 X 1930 → DOK VII)

  • kpt. dypl. piech. Maksymilian Kurnatowski (1 XI 1930[36]) - 26 I 1934 → DOK VI)

  • kpt. / mjr dypl. Zygmunt Morozewicz (od 26 I 1934[37])

  • mjr dypl. piech. Ignacy Włostowski (do VIII 1939 → szef sztabu 36 DP)


I oficerowie sztabu brygady:



  • kpt. Bronisław Brągiel (p.o. do XI 1926)

  • kpt. SG Jan Rzepecki (28 X 1926 – 26 IV 1928 → asystent w Doświadczalnym Centrum Wyszkolenia)

  • kpt. piech. Władysław Fijałkowski (do VIII 1939 → pomocnik oficera operacyjnego sztabu 36 DP)


Szef łączności brygady:


  • kpt. / mjr łączn. Ignacy Stanisław Skarżeński (XII 1938- VIII 1939 → dowódca łączności 36 DP)

Obsada personalna dowództwa 4 Brygady 30 września 1928[38]:



  • dowódca brygady – płk piech. Eugeniusz Godziejewski

  • szef sztabu – kpt. dypl. piech. Seweryn Wilimowski

  • oficer ordynansowy – por. Juliusz Ulatowski[c]

  • I oficer sztabu – p.o. por. Witold Piasecki[d]

  • III oficer sztabu – por.tyt. kpt. Mieczysław Gaspanas[e]

  • oficer referatu wywiadu – kpt. Kazimierz Szczerbiński

  • oficer referatu wywiadu – por. Tadeusz Danecki[f]


Obsada personalna brygady w (maju[39]) czerwcu 1939[40]:



  • dowódca brygady – płk piech. Bolesław Ostrowski

  • zastępca dowódcy brygady – ppłk piech. Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski

  • szef sztabu – mjr dypl. piech. Ignacy Włostowski

  • I oficer sztabu – kpt. piech. Władysław Fijałkowski[g].

  • szef łączności – mjr łączn. Ignacy Stanisław Skarżeński[h].

  • komendant rejonu Przysposobienia Wojskowego „Podole” – mjr adm. Stanisław Eugeniusz Rink[i].


Obsada 304 Rejonu PW „Podole” w Czortkowie

Obsada oficerska rejonu PW przy Brygadzie KOP „Podole” w maju 1939[41][j]:



  • komendant rejonu PW „Podole” – mjr adm. (piech.) Rink Stanisław Eugeniusz

  • komendant powiatowy PW „Zbaraż” – kpt. adm. (piech.) Michał Ludwik Baran

  • komendant powiatowy PW „Skałat” – kpt. piech. Andrzej Franciszek Łasiński

  • komendant powiatowy PW „Kopyczyńce” – kpt. adm. (piech.) Jan Wąsik

  • komendant powiatowy PW „Czortków” – kpt. piech. Wacław Wyziński

  • komendant powiatowy PW „Buczacz” – kpt. Franciszek Romuald Kulikowski

  • komendant powiatowy PW „Borszczów” – kpt. adm. (piech.) Mikołaj Kozłowski

  • komendant powiatowy PW „Zaleszczyki” –kpt. piech. Stanisław Sołtysiak



Uwagi |




  1. Zarządzenie szefa sztabu KOP ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 425


  2. Cutter w swoich publikacjach podaje, że kompanie saperów zorganizowano w 1934 roku → Cutter 2005 ↓, s. 50. Zdaniem Prochwicza informacja ta jest błędna, a właściwa data to rok 1931 → Prochwicz 2003 ↓, s. 43


  3. Pełnił obowiązki kierownika kancelarii i referatu personalnego → Obsada oficerska Brygady KOP „Podole” ↓


  4. Oficer zajmował się sprawami operacyjnymi, mobilizacyjnymi i wyszkolenia → Obsada oficerska Brygady KOP „Podole” ↓


  5. Pełnił obowiązki kierownika referatu O.de.B. → Obsada oficerska Brygady KOP „Podole” ↓


  6. Był na etacie oficera wywiadowczego 25 batalionu KOP → Obsada oficerska Brygady KOP „Podole” ↓


  7. Władysław Fijałkowski, mjr piech., w KOP od 1935 roku. Do mobilizacji I oficer sztabu Brygady KOP „Podole”. We wrześniu 1939 roku pomocnik oficera operacyjnego 36. DP rez. Po zakończeniu kampanii wrześniowej przedostał się na zachód. W PSZ m.in. szef służb zaopatrzenia i transportu 2. Korpusu Polskiego. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 717


  8. Ignacy Stanisław Skarżeński (1896-1940), mjr łącz., w latach 1917-1918 żołnierz armii austriackiej. W KOP od 1938 roku. Do mobilizacji szef łączności brygady KOP „Podole”. We wrześniu 1939 roku dowódca łączności 36 DP rez. Więzień obozu w Starobielsku. Zamordowany przez NKWD → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 747


  9. Stanisław Eugeniusz Rink (1896), mjr adm., żołnierz armii austriackiej. W WP od 1919 roku. W KOP od 1931 roku. Do mobilizacji komendant rejonu PW „Podole”. We wrześniu 1939 roku zastępca dowódcy pułku KOP „Czortków” → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 744


  10. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[42].



Przypisy |




  1. Dominiczak 1992 ↓, s. 56-58.


  2. Dominiczak 1992 ↓, s. 59-63.


  3. Polak 1999 ↓, s. 6.


  4. Materiały dyslokacyjne 39 bc ↓, s. 1,2.


  5. Dominiczak 1992 ↓, s. 76.


  6. Prochwicz i Kępa 2003 ↓, s. 20.


  7. Dominiczak 1992 ↓, s. 94-101.


  8. Grochowski (red.) 1994 ↓, s. 7.


  9. Prochwicz 2003 ↓, s. 11-12.


  10. Dominiczak 1992 ↓, s. 111.


  11. abcd Prochwicz 3/1994 ↓, s. 151.


  12. Zarządzenie nr L.1600/o.de B./25 ↓.


  13. Dominiczak 1983 ↓, s. 144.


  14. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 4/1927.


  15. Prochwicz 2003 ↓, s. 23.


  16. Rozkaz dzienny dowódcy 4 Brygady OP z 15 lutego 1926


  17. ab Prochwicz 3/1994 ↓, s. 153.


  18. Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 54.


  19. Dominiczak 1975 ↓, s. 133.


  20. Kozłowski 2012 ↓, s. 32.


  21. Muzeum Polskich Formacji Granicznych ↓.


  22. ab Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 51.


  23. Prochwicz 2003 ↓, s. 43.


  24. Cutter 2005 ↓, s. 50.


  25. Prochwicz 3/1994 ↓, s. 157.


  26. Zarządzenie nr L.500/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 2.


  27. Zarządzenie nr L.500/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 6.


  28. Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 625.


  29. Prochwicz 4/1994 ↓, s. 8.


  30. Prochwicz 2003 ↓, s. 72.


  31. Zarządzenie nr L.3300/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 4 i 5/1.


  32. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 31.


  33. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 46.


  34. Dominiczak 1992 ↓, s. 195, 197-199.


  35. abcd Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 8.


  36. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 20 września 1930 roku, s. 286.


  37. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 26 stycznia 1934 roku, s. 19.


  38. Obsada oficerska Brygady KOP „Podole” ↓.


  39. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 925.


  40. Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 664.


  41. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 943.


  42. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.



Bibliografia |



  • Zdzisław Józef Cutter: Saperzy II Rzeczypospolitej. Warszawa [etc.]: Pat, 2005. ISBN 83-921881-3-6.

  • Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.

  • Henryk Dominiczak: Ochrona granicy wschodniej w latach 1919-1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Akademia Spraw Wewnętrznych. Katedra Historii i Archiwistyki, 1983.

  • Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.


  • Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 


  • Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część II. Przemiany organizacyjne i przygotowania wojenne KOP w 1939 roku. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4 (150), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 

  • Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.


  • Jerzy Prochwicz. Walki oddziałów KOP na obszarach północno-wschodniej Polski. „Białoruskie Zeszyty Historyczne”. 13, 2000. Białystok. ISSN 1232-7468. 

  • Barbara Tarkowska, Brygada KOP „Podole”, Warszawa 2007.


  • Iwona Wiśniewska, Katarzyna Promińska. Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Brygada Korpusu Ochrony Pogranicza «Podole»”. , 2013. Szczecin: Archiwum Straży Granicznej. 

  • Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].

  • Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie sformowania dowództw 4 i 5 brygady OP, 12-20 baonów i 12-20 szwadronów Ochrony Pogranicza nr L.1600/o.de B./25 z lutego 1925.

  • Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937 roku.

  • Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.

  • Wykaz zmian stanu oficerów Brygady KOP „Podole” w latach 1928-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.

  • Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.

  • Materiały dotyczące dyslokacji, wykazy placówek, rozkład pododdziałów, korespondencja 39 batalionu celnego, 1921 – 1922 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.





Popular posts from this blog

浄心駅

カンタス航空