Jfyhkgu

Ten artykuł dotyczy Nowej Rudy, miasta w województwie dolnośląskim. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Nowa Ruda
— miasto i gmina —
Rynek w Nowej Rudzie
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Aglomeracja	wałbrzyska
Data założenia	XIII wiek
Prawa miejskie	przed 1360
Burmistrz	Tomasz Jacek Kiliński
Powierzchnia	37,05 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	22 695[1] 612,6 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 74
Kod pocztowy	57-400, 57-401, 57-402
Tablice rejestracyjne	DKL
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Nowa Ruda
Położenie na mapie Polski Nowa Ruda
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Nowa Ruda
50°34′45,17″N 16°30′05,25″E/50,579214 16,501458
TERC (TERYT)	0208041
SIMC	0984278
Urząd miejski Rynek 1 57-400 Nowa Ruda
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Nowa Ruda (niem. Neurode, w dialekcie kłodzkim Noiroode, cz. Nová Ruda) – miasto w województwie dolnośląskim, nad Włodzicą, w powiecie kłodzkim. Wchodzi w skład aglomeracji wałbrzyskiej.

Nowa Ruda uzyskała lokację miejską przed 1360 rokiem^[2]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego. Obecnie Nowa Ruda pełni funkcję ponadgminnego ośrodka administracyjno-edukacyjnego dla mikroregionu noworudzko-radkowskiego.

Nową Rudę zamieszkuje ponad 23 tys. mieszkańców, co czyni je drugim po Kłodzku miastem pod względem liczby ludności w powiecie, oraz piętnastym w województwie dolnośląskim. Nowa Ruda jest ważnym węzłem komunikacyjnym, krzyżują się tutaj trasy wojewódzkie. W mieście znajduje się stacja kolejowa i dworzec autobusowy, dzięki czemu można do Nowej Rudy dotrzeć koleją lub autobusami PKS-u.

Położenie |

 Osobne artykuły: Obniżenie Noworudzkie i Góry Sowie.

Nowa Ruda położona jest w Sudetach Środkowych, nad rzeką Włodzicą i jej dopływami. Miasto położone jest pomiędzy Górami Sowimi, Górami Bardzkimi, Górami Suchymi i Górami Stołowymi, w dolinach i obniżeniach pomiędzy wzniesieniami Wzgórz Włodzickich.

Pod względem historycznym Nowa Ruda leży w ziemi kłodzkiej.

Miasto podzielone jest na trzy dzielnice: Centrum, Drogosław i Słupiec.

Historia |

Galeria: Herby Stillfriedów

Herb baronów Stillfried Rattonitz

Herb hrabiów Stillfried Rattonitz

Zamek Stillfriedów^[3]

Dwór Górny

Dwór Stillfriedów w Drogosławiu

Pałac, ul. Piłsudskiego

Nowa Ruda, miasto położone w dolinie rzeki Włodzicy, swą historią sięga XIII wieku. Miasto założone zostało za czasów kolonizacji niemieckiej pod rządami króla czeskiego Przemysława Otokara II, który panował w latach 1253–1278. Pierwsza pisana wzmianka o Nowej Rudzie datowana jest na rok 1337^[4]. Od 1352 dobra noworudzkie były własnością rodu Donynów. W latach 1350–1470 w mieście znacząco rozwinęło się rzemiosło takie jak tkactwo, szewstwo, oraz sukiennictwo^[4]. Poskutkowało to nadaniem cechu szewcom noworudzkim w 1404 oraz miejskim sukiennikom w 1416. Podczas wojen husyckich miasto było parokrotnie najeżdżane w latach 1427–1429 i doszczętnie zniszczone. Odbudowywało się ono długo i powoli na podstawie nowo nadanych praw poprzez rodzinę Donynów, którzy prawa te nadali w 1434 Rok ten to także rok, w którym po raz pierwszy wzmiankowana była kopalnia węgla kamiennego w mieście. Nowa Ruda w 1472 przeszła pod władanie Jerzego Stillfrieda, jednego z rycerzy króla Czech, Jerzego z Podiebradów^[4]. Jerzy Stillfried zaślubił także Annę von Donyn^[4]. Wiek XVI zapisał się w historii miasta najazdem hrabiego Bernarda Thurna w 1622. Z racji tego, iż Bernard I i jego syn Henryk byli orędownikami wyznania protestanckiego miasto zostało zniszczone w czasie wojny trzydziestoletniej (1618–1648)^[4]. Uwięzieni Stillfriedowie nawrócili się jednak na katolicyzm, w efekcie czego odzyskali wolność i prawo do dóbr noworudzkich. Miasto od 1742 zostało włączone do Prus na skutek zakupienia ziemi kłodzkiej przez króla Prus Fryderyka II^[4]. Stillfriedowie w ciągu następnych lat stali się właścicielami 1/3 obszaru ziemi kłodzkiej^[4]. Jednakże w 1810 Nowa Ruda wraz z przyległościami przeszła na własność rodziny Magnisów^[4]. Pozostali oni właścicielami miasta aż do 1945.

Wcześniej, bo już w 1855 Nowa Ruda stała się siedzibą powiatu, który obejmował dwa miasta – Nową Rudę i Radków, oraz 37 osad wiejskich^[4]. Miasto rozwijało się gospodarczo. Powstawały nowe zakłady włókiennicze, lecz przede wszystkim rozwijało się intensywnie górnictwo. Powstało wiele kopalni na terenie miasta m.in. kopalnia „Ruben” w Nowej Rudzie, „Johann Baptysta” w Słupcu, „Rudolph” w Przygórzu, oraz „Wenceslaus” w Ludwikowicach Kłodzkich^[4]. Z rokiem 1871 miasto należało do II Rzeszy Niemieckiej. W 1879 doprowadzono do miasta kolej z Kłodzka, a w 1880 na stację w Nowej Rudzie wjechał pociąg z Wałbrzycha. Korzystny rozwój gospodarczy przerwał najtragiczniejszy pożar w dziejach miasta, który miał miejsce 23 maja 1884 Spłonęła wówczas spora część śródmieścia, m.in. rynek i kościół parafialny^[4]. Działania wojenne podczas I wojny światowej ominęły miasto, jednak nastąpiła stagnacja gospodarcza, która doprowadziła do odebrania statusu miasta powiatowego Nowej Rudzie w 1932. W 1937 obchodzono uroczyście 600-lecie miasta, a słynny mieszkaniec miasta – prof. Joseph Wittig wydał obszerną kronikę Nowej Rudy^[4]. Okres ten to czas największej katastrofy górniczej w historii noworudzkiego górnictwa. W kopalni „Ruben” na skutek zawału w 1941 zginęło 187 górników^[4].

II wojna światowa ominęła miasto nie niszcząc jego zabudowy. Armia radziecka zajęła miasto bez walki dopiero po kapitulacji Niemiec 8 maja 1945. W czerwcu tegoż przybyli pierwsi Polacy^[4]. Początkowo prowadzone były spory z Czechami o to, do kogo ma należeć ziemia kłodzka. Nowa Ruda znalazła się ostatecznie w granicach Polski i przyjęła obecną nazwę^[4]. Wybrano pierwszego polskiego burmistrza, którym został Edward Miernik. Administracja polska dokonała wysiedlenia dotychczasowej ludności miasta do Niemiec; w jej miejsce napływali Polacy z centralnej części kraju oraz przesiedleńcy z Kresów. Pojawili się też polscy górnicy z Francji oraz Polacy z innych krajów^[4]. Spowodowało to trudności integracyjne społeczeństwa Nowej Rudy. Obecną nazwę zatwierdzono administracyjnie 7 maja 1946^[5].

Miasto po wojnie znacznie się rozbudowało. Powstało wiele zakładów przemysłowych dających pracę mieszkańcom, głównie w przemyśle wydobywczym i włókienniczym. Powstawały kopalnie (Kopalnia Węgla Kamiennego „Piast”, dawny „Ruben”, oraz Kopalnia Węgla Kamiennego „Słupiec”, dawniej „Johann Baptysta”). Wybudowano Zakłady Przemysłu Jedwabniczego „Nowar” oraz oddział Dzierżoniowskich Zakładów Radiowych „Diora”. W 1954 Nowa Ruda po raz drugi w swej historii została stolicą powiatu^[4]. Do 1975, w którym ten status utraciła, była stolicą najmniejszego powiatu w ówczesnym województwie wrocławskim. W 1970 noworudzianie otrzymali nowy budynek Miejskiego Ośrodka Kultury, w 1972 zorganizowano w mieście Festiwal Studentów Szkół Artystycznych, a w 1973 Nową Rudę połączono administracyjnie w jeden organizm miejski z sąsiednim miastem Słupiec (który niespełna kilka lat wcześniej uzyskał prawa miejskie)^[4]. II połowa lat 70. XX w. to okres kolejnych tragicznych wypadków górniczych. W 1976 w KWK „Nowa Ruda” zginęło 17 górników, a w 1979 zginęło kolejnych 7 górników^[4]. W okresie stanu wojennego w kopalni miał miejsce strajk, który zakończył się aresztowaniami i procesami. Okres transformacji gospodarki nie ominął miasta. Mieszkańcy aktywnie włączyli się w przemiany zachodzące w ich mieście. Kandydaci Komitetu Obywatelskiego uzyskali w czasie pierwszych wolnych wyborów samorządowych wszystkie 28 mandatów w Radzie Miejskiej Nowej Rudy. W 1990 ukazał się pierwszy numer „Gazety Noworudzkiej” oraz podpisano umowę o współpracy partnerskiej z niemieckim miastem Castrop-Rauxel^[4]. Rok później z czeskim miastem Broumov i francuskim Wallers-Arenberg podpisano podobne umowy^[4]. Transformacja niestety odbiła się głębokim echem na mieście. Skutkiem tego była likwidacja wszystkich większych zakładów w mieście. W 1992 w stan likwidacji postawiona została KWK „Nowa Ruda”, w 1994 zamknięto także pole „Piast”^[4]. Pole „Słupiec” działało do 2000, kiedy także uległo likwidacji. Los taki spotkał także pozostałe zakłady przemysłowe miasta. W 2001 upadły Zakłady Przemysłu Jedwabniczego „Nowar”, a nieco wcześniej filia dzierżoniowskiej „Diory”^[4]. Przez wiele następnych lat bezrobocie było głównym problemem miasta. W latach 1945–1975 Nowa Ruda należała do województwa wrocławskiego, lata 1975–1998 to okres przynależności do województwa wałbrzyskiego, a od 1999 Nowa Ruda należy do powiatu kłodzkiego, województwa dolnośląskiego.

 Osobny artykuł: Żydzi w Nowej Rudzie.

Właściciele Nowej Rudy |

• 1472–1482 – Georg I von Stillfried und Rattonitz (zm. 1482)^[6]
  


• 1482–1492 – Georg II von Stillfried und Ratienitz (1459–1492)^[7]
  


• 1492–1518 – Georg III von Stillfried


• 1518–1524 Jakob von Stillfried und Rattonitz (1483–1524(9))^[8]
  


• 1524–1518 – Georg IV von Stillfried


• 1560 – Georg V von Stillfried


• 1586 – Georg VI von Stillfried


• 1586–1615 – Henryk von Stillfried – Starszy (1519–1615)^[9]
  


• 1605–1609 – Jan (Hans) von Stillfried Rattonitz (1549–1609)^[10]
  


• 1609–1620 – Tobias Stillfried von Rattonitz (1580–1620)^[11]
  


• 1628–1658 – Hans Bernhard Stillfried von Rattonitz (1615–1658)^[12]
  


• 1658–1669 – Bernhard II von Stillfried


• 1669–1702 – Bernhard III von Stillfried und Rattonitz (1641–1702)^[13]
  


• 1702–1720 – Raymund Erdmann Anton baron Stillfried von Rattonitz (1672–1720)^[14]
  


• 1720–1739 – Johann Joseph I baron Stillfried von Rattonitz (1695–1739)^[15]
  


• 1739–1761 – Anna von Stillfried hrabina von Salburg (1703–1761)^[16], żona Johanna Josepha I


• 1761–1796 – Michael Raymund baron Stillfried und Rattonitz (1730–1796)^[17]
  


• 1790–1808 – Friedrich Stillfried und Rattonitz^[18] (ur. przed 1790–1808)


• 1796–1805 – Johann Joseph II, hrabia Stillfried und Rattonitz (1762–1805)^[19]
  

Zabytki |

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa, nr rej.: A/934/499 z 24.08.1959 na listę zabytków wpisane są obiekty^[20]:

Wybrane obiekty zabytkowe w Nowej Rudzie

klatka schodowa domu przy ul. Kościelna 12

ul. Nadrzeczna – domy tkaczy

klatka schodowa domu przy ul. Nadrzecznej

ul. Podjazdowa

nieistniejące piece szybowe z l. 1898-99

Inne obiekty |

Fontanna – posąg Jezusa i Jana Chrzciciela

Pomnik – samolot MiG-21M w Nowej Rudzie

Panorama miasta

Inne ciekawe miejsca

Kultura |

Nowa Ruda, 1910^[22]

Nowa Ruda jest centrum kulturalnym dla okolicznych miejscowości i gmin. W mieście działa Miejski Ośrodek Kultury, kino, Miejska Biblioteka Publiczna, działają dwa muzea: Górnictwa i Josepha Wittiga. Organizowane są imprezy zarówno plenerowe, jak i salowe z zakresu teatru, muzyki, czy tańca.

W 2016 Agnieszka Holland realizowała w mieście zdjęcia plenerowe i wnętrz do swojego filmu Pokot.

Miejski Ośrodek Kultury |

W Nowej Rudzie życie kulturalne toczy się głównie wokół Miejskiego Ośrodka Kultury, którego początki sięgają 1971 MOK organizuje wiele imprez kulturalno-rozrywkowych, festynów, prowadzi zajęcia z dziedziny plastyki, muzyki, czy teatru. Ośrodek dysponuje dwiema salami. Jedną większą na 360 miejsc, która jest jednocześnie salą kinową. Prowadzone tutaj Kino MOK wyświetla seanse filmowe dla mieszkańców miasta i nie tylko. Druga sala, mniejsza, może pomieścić około 200 widzów. Używana jest podczas imprez estradowych, teatralnych i muzycznych licznie organizowanych w Nowej Rudzie. Spośród najważniejszych imprez organizowanych w mieście wyróżniają się:

• Międzynarodowe Noworudzkie Spotkania z Folklorem


• Dni Nowej Rudy


• Turniej Tańca Towarzyskiego


• Noworudzki Filmowy Zawrót Głowy


• Dni Japonii


• Bieguny Kultury


• Smaki Pogranicza (zabawy kawą)


• Maraton Zumby

Miejska Biblioteka Publiczna |

Historia Miejskiej Biblioteki Publicznej w Nowej Rudzie sięga 1949 Biblioteka dysponuje pokaźnym księgozbiorem, w którym znajduje się ponad 130 tysięcy woluminów. Biblioteka prenumeruje około 10 tytułów czasopism i gazet. Uzupełnieniem tychże zasobów są zbiory audiowizualne, w którym znajduje się ponad 2,5 tysiąca pozycji. Biblioteka jest współorganizatorem kilku imprez, a mianowicie:

• Noworudzkie Spotkania z Poezją


• Ogólnopolskie Konkursy Poetyckie: O Laur Kosmicznego Koperka, im. Zygmunta Krukowskiego
  


• Polsko-Czeskie Dni Kultury Chrześcijańskiej

Przy Miejskiej Bibliotece Publicznej w Nowej Rudzie działa Noworudzki Klub Literacki Ogma, który patronuje i zrzesza lokalnych poetów i twórców. Wydawane są tomiki poezji oraz antologia poetycka.

Muzea |

Muzeum Josepha Wittiga

• Dom – Muzeum Josepha Wittiga – kronikarza Nowej Rudy (między Nową Rudą a Słupcem, na północ od szosy)


• 
  Muzeum Górnictwa z podziemną trasą i kolejką górniczą (na północ od centrum)


• Muzeum Minerałów w Nowej Rudzie

Szkolnictwo |

W Nowej Rudzie znajdują się następujące placówki edukacyjne:

• Przedszkole Miejskie Nr 1


• Przedszkole Miejskie Nr 2


• Szkoła Podstawowa Nr 2


• Szkoła Podstawowa Nr 6


• Szkoła Podstawowa Nr 7^[23]
  


• Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Henryka Sienkiewicza w Nowej Rudzie


• Noworudzka Szkoła Techniczna im. Stanisława Staszica


• Centrum Szkoleniowo-Usługowe KaeRtur – niepubliczna placówka kształcenia ustawicznego i doskonalenia nauczycieli


• Powiatowe Centrum Doradztwa i Poradnictwa Psychologiczno-Pedagogicznego w Kłodzku – Biblioteka Pedagogiczna w Nowej Rudzie


• Centrum Kształcenia „Profesja” – szkoła niepubliczna zaoczna

Wspólnoty wyznaniowe |

Neogotycki kościół parafialny pw. św. Mikołaja

Kościół pw. Wniebowzięcia NMP, XVI w.

Kościół św. Katarzyny w Nowej Rudzie

Wnętrze kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (XVIII w.)

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

• 
  Kościół rzymskokatolicki:

• parafia św. Barbary


• parafia św. Katarzyny Aleksandryjskiej


• parafia św. Mikołaja w Nowej Rudzie

• 
  Świadkowie Jehowy:

• zbór Nowa Ruda-Centrum


• zbór Nowa Ruda-Słupiec (Sala Królestwa ul. Radkowska 24B)^[24]
  

• 
  Kościół Ewangelicko-Augsburski:

• filiał parafii w Wałbrzychu
  

Opieka zdrowotna |

Opieka zdrowotna ludzi |

• W Nowej Rudzie istnieje Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej (organem założycielskim zakładu jest Starostwo Powiatowe w Kłodzku) Zakład posiada 2 przychodnie rejonowe na terenie miasta (dzielnica Centrum i Drogosław), Ośrodek Zdrowia w Jugowie, Ośrodek Zdrowia w Bożkowie, oraz Szpital Rejonowy, w skład którego wchodzą działy Wewnętrzny „A”, Wewnętrzny „B”, Pediatryczny, Zakład Opiekuńczo Leczniczy w Nowej Rudzie, Centralne Laboratorium Analityczne.


• W Nowej Rudzie znajdują się również przychodnie niepubliczne: Lekarska Spółdzielnia Specjalistyczna „Evita” (3 przychodnie w dzielnicach: Centrum, Słupiec, Drogosław), Centrum Medyczne Euromed NZOZ, NZOZ „Zdrowie”, Przychodnia specjalistyczna „Optomed”.


• W dzielnicy Centrum przy ul. Krańcowej zlokalizowana jest Podstacja Pogotowia Ratunkowego. Podstacja swoim zasięgiem obejmuje gminy: Nowa Ruda (Miasto), Nowa Ruda, Radków.

Opieka zdrowotna zwierząt |

• W Nowej Rudzie znajduje się jedyny na Dolnym Śląsku punkt usług inseminacyjnych zwierząt hodowlanych^[25]
  

Sport i rekreacja |

• 
  Klub Sportowy Piast, ul. Sportowa 1^[26]
  


• Centrum Turystyczno-Sportowe Spółka z o.o., ul. Kłodzka 16


• Hala Widowiskowo-Sportowa, ul. Kłodzka 16


• „Aqua Centrum”, ul. Kłodzka 16


• Górska Turystyka Konna Overo Stefan Kobak, ul. Nowa Osada 5


• Stajnia Pod Lasem Janusz Cembryło, ul. Ugory 11


• Korty tenisowe, ul. Kłodzka (przy Hali Sportowej) oraz ul. Łużycka

Gospodarka |

W Nowej Rudzie przez kilkaset lat wydobywany był węgiel kamienny. Kopalnia Węgla Kamiennego Nowa Ruda została zamknięta w ramach restrukturyzacji górnictwa. W Słupcu pracuje odkrywkowa kopalnia gabra – kamieniołom. Obecnie w Nowej Rudzie funkcjonuje część Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. W mieście działają następujące zakłady: ZPAS S.A., ZPAS-NET, Ostheimer-Akok, Matplast, Faned, Orion, ITR Poland, Plastitec Kopalnia Czerwonego Piaskowca, CTS. W 2015 nastąpiło uruchomienie Umicore Autocat Poland. Przygotowywane jest ponowne otwarcie kopalni węgla koksującego przez australijską firmę Balamara Ltd. Ponadto w mieście funkcjonuje Noworudzki Park Przemysłowy oraz Technoinkubator Nowa Ruda^[27]. W lipcu 2015 zakład w Nowej Rudzie otworzyła niemiecka firma Framo Morat.

Zanieczyszczenie powietrza |

Położenie geograficzne utrudnia wentylację miasta, przez co spowija je smog, szczególnie w sezonie grzewczym. Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia w 2016 Nowa Ruda została sklasyfikowana jako dwudzieste pierwsze najbardziej zanieczyszczone miasto Unii Europejskiej^[28][29].

Sąsiednie gminy |

Nowa Ruda (gmina wiejska), Radków.

Transport |

„Czarny wiadukt” w Nowej Rudzie (1879–1880) nad potokiem Woliborka

Drogi wojewódzkie |

• 
  381: Wałbrzych – Nowa Ruda – Kłodzko 8
  


• 
  384: 8 39 – Łagiewniki – Dzierżoniów – Bielawa (obwodnica) – Nowa Ruda


• 
  385: Tłumaczów – Nowa Ruda – Srebrna Góra – Ząbkowice Śląskie – Ziębice – Grodków – Jaczowice 8
  

Drogi lokalne |

• Nowa Ruda – Jugów – Sokolec – Walim
  


• Nowa Ruda – Bieganów
  


• Nowa Ruda – Bożków – Gorzuchów
  


• Nowa Ruda – Dzikowiec – Wolibórz
  

Centrum miasta ominąć można nowo wybudowaną obwodnicą, której budowa zakończyła się 12 listopada 2014^[30].

Kolej |

Dworzec kolejowy w Nowej Rudzie

• 
  Linia kolejowa nr 286: Wałbrzych Główny – Nowa Ruda – Kłodzko Główne (niezelektryfikowana).

Przewozy osobowe obsługuje spółka Koleje Dolnośląskie SA. W mieście znajdują się stacje i przystanki kolejowe: Nowa Ruda, Nowa Ruda Przedmieście i Zdrojowisko, stacja towarowa Nowa Ruda Słupiec oraz nieczynny przystanek Słupiec Dolny.

Połączenia kolejowe:

• Wałbrzych Główny,


• Kłodzko Miasto

Klimat (1979–2013) |

Smog nad Nową Rudą

Miasta partnerskie |

• Wallers-Arenberg, Francja
  


• 
  Castrop-Rauxel, Niemcy
  


• 
  Broumov, Czechy
  

Struktura powierzchni |

Rzeka Włodzica przepływająca przez miasto

Według danych z 2007^[32] Nowa Ruda ma obszar 37,04 km², w tym:

• użytki rolne: 61%


• użytki leśne: 17%

Miasto stanowi 2,25% powierzchni powiatu.

Demografia |

Dane z 31 grudnia 2010^[33]:

Ludność – podział na dzielnice (dane z 30 czerwca 2004^[34]):

• Nowa Ruda – Centrum – 10528


• Nowa Ruda – Słupiec – 10893


• Nowa Ruda – Drogosław – 3819^[35]
  

Liczba ludności na osiedlach mieszkaniowych:

• Osiedle Wojska Polskiego – 3679


• Osiedle XXX-lecia – 1897


• Osiedle Piastowskie – 1637^[35]
  

Piramida wieku mieszkańców Nowej Rudy w 2014^[1].

Władze miasta |

Rynek – widok z ratusza

• Rada Miejska w Nowej Rudzie

Nowa Ruda ma status gminy miejskiej. Mieszkańcy miasta wybierają do swojej rady miasta 21 radnych w wyborach co 4 lata, w 21 okręgach wyborczych^[36]. Organem wykonawczym władz jest burmistrz. Siedzibą władz miasta jest ratusz, znajdujący się na rynku^[37].

• Burmistrzowie Nowej Rudy (od 1990)^[38]:
  
  
  
  • 1990–1994: Stanisław Łukasik^[39]
    
  
  
  • 1994–1998: Andrzej Cyman
  
  
  • 1998–2002: Marek Bawecki
  
  
  • od 2002: Tomasz Jacek Kiliński
    
  
  
  
  

Mieszkańcy Nowej Rudy wybierają parlamentarzystów do Sejmu z okręgu wyborczego Wałbrzych, a do Senatu z okręgu wyborczego dzierżoniowsko-kłodzko-ząbkowickiego, zaś posłów do Parlamentu Europejskiego z dolnośląsko-opolskiego okręgu wyborczego z siedzibą we Wrocławiu. W mieście znajduje się biuro poselskie Moniki Wielichowskiej z PO oraz biuro senatorskie Aleksandra Szweda (PIS).

W Nowej Rudzie znajduje się także siedziba gminy wiejskiej Nowa Ruda. Swoją siedzibę ma tutaj również Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Kłodzku^[40].

Osoby związane z miastem |

Edyta Geppert

Media |

Zobacz też |

• Gmina Nowa Ruda


• Obniżenie Noworudzkie


• Powiat noworudzki


• Związek Miast Polskich

Przypisy |

Bibliografia |

• Behan Andrzej: Nowa Ruda: przewodnik historyczno-turystyczny. Nowa Ruda: Wydawnictwo Maria, 2007, ​ISBN 83-60478-08-2​.


• Joseph Wittig: Kronika miasta Nowa Ruda. Kolebka i rozwój przestrzenny miasta Nowa Ruda, Cz. 1, tłum. Artur Olkisz, red. Wojciech Grzybowski, Nowa Ruda: „Maria”, 2004, ​ISBN 83-88842-66-8​.


• Joseph Wittig: Kronika miasta Nowa Ruda. Miasto pracujące, Cz. 3, tłum. Artur Olkisz, red. Wojciech Grzybowski, Nowa Ruda: „Maria”, 2005, ​ISBN 83-88842-66-8​ (całość)


• Joseph Wittig: Kronika miasta Nowa Ruda. Miasto walczące, Cz. 4, tłum. Artur Olkisz, red. Wojciech Grzybowski, Nowa Ruda: „Maria”, 2005, ​ISBN 83-88842-66-8​ (całość), 83-88842-90-0 (cz. 4)


• Joseph Wittig: Kronika miasta Nowa Ruda. Rozśpiewane miasto, Cz. 5, tłum. Artur Olkisz, red. Wojciech Grzybowski, Nowa Ruda: „Maria”, 2006, ​ISBN 83-88842-66-8​ (całość), 83-88842-99-4 (cz. 5)


• 
  Słownik geografii turystycznej Sudetów. Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie, T. 11, pod red. M. Staffy, Wrocław, Wyd. I-Bis 1995, s. 259–283.

Linki zewnętrzne |

• 
  Neurode w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VII: Netrebka – Perepiat. Warszawa 1886.


• Portal informacyjny i Radio internetowe NowaRuda24.pl


• Aglomeracja Wałbrzyska


• 
  Joseph Wittig, Chronik der Stadt Neurode, Neurode 1937.

p • d • e Nowa Ruda Części miasta Dolsko Drogosław Góra Świętej Anny Jaworów Kolno Kościelniki Kuźnica Łężno Nagórzany Orkany Podgaje Porąbka Rękawczyn Siemiątków Słupiec Straszków Tworzyków Geografia Bogusza Garb Dzikowca Góra Świętej Anny Góra Wszystkich Świętych Góry Bardzkie Góry Sowie Góry Suche Kościelec Krępiec Obniżenie Noworudzkie Ruda Góra Sokoli Stok Wilkowiec Włodzica Woliborka Wzgórza Włodzickie Wzgórza Wyrębińskie Główne zabytki Dom, ul. Kościelna 12 Dom, ul. Łukowa 10 Dom, ul. Piastów 1 Dom, ul. Piastów 5 Dom, ul. Piastów 7 Dom, ul. Piastów 19 Dom, ul. Piastów 21 Dom, ul. Piastów 23 Dom, ul. Piastów 25 Dom, ul. Piastów 27 Dom, ul. Rynek 3 Dom, ul. Rynek 7 Dom tkaczy, ul. Nadrzeczna 1 Dom tkaczy, ul. Nadrzeczna 2 Dom tkaczy, ul. Nadrzeczna 3 Dom tkaczy, ul. Nadrzeczna 5 Dom tkaczy, ul. Nadrzeczna 6 Dom tkaczy, ul. Nadrzeczna 7 Dwór górny Dwór w Drogosławiu Dwór w Słupcu Klasztor salezjanek Kościół Bożego Ciała Kościół św. Barbary Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej Kościół św. Mikołaja Kościół MB Bolesnej Kościół Wniebowzięcia NMP Kościół św. Anny Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego Maszynownia szybu „Lech” Nadszybie z wieżą szybu „Anna” Pałac, ul. J. Piłsudskiego 20 Piece szybowe Ratusz Wieża widokowa na Górze św. Anny Zamek Stillfriedów Inne obiekty zabytkowe Browar Cmentarz Cmentarz żydowski Dom, ul. Żeromskiego 3 Domek loretański Dworzec kolejowy Drukarnia W. W. Klambta DZPJ „Nowar” Figura św. Floriana Figura św. Nepomucena, ul. Cmentarna Figura św. Nepomucena, ul. Piastów Figura Trójcy Świętej Fontanna w Rynku Gimnazjum Kapliczka w Słupcu Komisariat policji Kopalnia Węgla Kamiennego Kościół i szkoła ewangelicka w Słupcu Nowa szkoła ewangelicka Nowa szkoła katolicka Poczta Progimnazjum Rządcówka Sąd Starostwo powiatowe Szkoła podstawowa, ul. Sportowa Szkoła podstawowa, ul. Srebrna Szpital bracki Szpital miejski Urząd gminy Most kolejowy nad Woliborką Wieża widokowa na Górze Wszystkich Świętych Willa Rose Kultura i sport Festiwal Góry Literatury Miejska Biblioteka Publiczna Muzeum Górnictwa Muzeum Josepha Wittiga Muzeum Minerałów Noworudzki Klub Literacki Ogma Piast Nowa Ruda Poeci ’97 Ogólnopolski Konkurs Poetycki imienia Zygmunta Krukowskiego Ogólnopolski Konkurs Poetycki o Laur Kosmicznego Koperka Osoby duchowni Franz Brand Ernst Hoffmann Stanisław Orzechowski Joachim Reinelt Andrzej Tomko Joseph Wittig posłowie Teresa Bazała Krystyna Herman Grzegorz Kołacz Ryszard Jastrzębski Mieczysław Szyszka Jacek Uczkiewicz Monika Wielichowska sportowcy Jan Jankiewicz Tadeusz Nowak Dorota Nowak-Idzi sprawiedliwi Helena Grzegorczyk Władysław Grzegorczyk Jadwiga Zofia Szostakiewicz Janina Teresa Szostakiewicz twórcy January Brunov Teresa Chmura-Pełech Przemysław Dominas Joseph Ebers Franz Eckert Paul Elsner Edyta Geppert Anna German Jaga Hupało Robert Karger Krzysztof Karwowski Friedrich Kayssler Zygmunt Krukowski Jerzy Lamorski Zdzisław Leśniak Tomasz Leśniowski Karol Maliszewski Juliusz Multarzyński Ernst Seger Olga Tokarczuk Krzysztof Tyniec Robert Więckiewicz Sąsiednie gminy Nowa Ruda (gmina wiejska) Radków Sąsiednie wsie Bieganów Bożków Dzikowiec Jugów Ludwikowice Kłodzkie Sokolica Włodowice Stacje i przystanki kolejowe Nowa Ruda Nowa Ruda Przedmieście Nowa Ruda Słupiec Słupiec Dolny Zdrojowisko

p • d • e Gmina Nowa Ruda Siedziba gminy: Nowa Ruda Wsie Bartnica Bieganów Bożków Czerwieńczyce Dworki Dzikowiec Jugów Krajanów Ludwikowice Kłodzkie Nowa Wieś Kłodzka Przygórze Sokolec Sokolica Świerki Włodowice Wolibórz Inne miejscowości Bożków (osada) Chudzów Koszyn Rybno Sobaniów Straszków Części miejscowości Borek Bożkówek Buczyna Bytkowice Dalków Dębówka Drzazgi Goliszyn Górzna Granicznik Grządka Grzymków Huta Barbara Jastrzębiec Jutroszów Krzów Miłków Nagóra Nowa Głuszyca Nowy Dzikowiec Nowy Miłków Olszowiec Pniaki Podlesie Przygórze Rzędzina Sobków Sośnina Sowa Sowina Świerki Dolne Świerki Kłodzkie Więcław Wrześnik Wyrębina Zagórzyn Zdrojowisko

p • d • e Powiat kłodzki Miasta Bystrzyca Kłodzka Duszniki-Zdrój Kłodzko Kudowa-Zdrój Lądek-Zdrój Międzylesie Nowa Ruda Polanica-Zdrój Radków Stronie Śląskie Szczytna Gminy miejskie Duszniki-Zdrój Kłodzko Kudowa-Zdrój Nowa Ruda Polanica-Zdrój Gminy miejsko-wiejskie Bystrzyca Kłodzka Lądek-Zdrój Międzylesie Radków Stronie Śląskie Szczytna Gminy wiejskie Kłodzko Lewin Kłodzki Nowa Ruda

p • d • e Gminy górnicze Bełchatów Bestwina Będzin Bieruń Bobrowniki Boguszów-Gorce Bojszowy Brzeszcze Bytom Chełm Śląski Chełmek Chorzów Cyców Czechowice-Dziedzice Czeladź Czerwionka-Leszczyny Dąbrowa Górnicza Gaszowice Gierałtowice Gliwice Goczałkowice-Zdrój Godów Gorzyce Imielin Jastrzębie-Zdrój Jaworzno Jejkowice Katowice Kłodawa Knurów Kornowac Lędziny Libiąż Lubomia Ludwin Lyski Łaziska Górne Marklowice Miedźna Mikołów Mszana Mysłowice Nowa Ruda (gm. miejska) Nowa Ruda (gm. wiejska) Ornotowice Orzesze gm. wiejska Oświęcim Pawłowice Piekary Śląskie Pilchowice Psary Pszczyna Pszów Puchaczów Radlin Radzionków Ruda Śląska Rybnik Rydułtowy Siemianowice Śląskie Sosnowiec Sośnicowice Suszec Świerklany Świętochłowice Trzebinia Tychy Wałbrzych Wodzisław Śląski Wojkowice Wyry Zabrze Zebrzydowice Żory

p • d • e Miasta województwa dolnośląskiego Miasta powiatowe Bolesławiec Dzierżoniów Głogów Góra Jawor Jelenia Góra Kamienna Góra Kłodzko Legnica Lubań Lubin Lwówek Śląski Milicz Oleśnica Oława Polkowice Strzelin Środa Śląska Świdnica Trzebnica Wałbrzych Wołów Wrocław Ząbkowice Śląskie Zgorzelec Złotoryja Miasta gminne Bardo Bielawa Bierutów Bogatynia Boguszów-Gorce Bolków Brzeg Dolny Bystrzyca Kłodzka Chocianów Chojnów Duszniki-Zdrój Głuszyca Gryfów Śląski Jaworzyna Śląska Jedlina-Zdrój Jelcz-Laskowice Karpacz Kąty Wrocławskie Kowary Kudowa-Zdrój Lądek-Zdrój Leśna Lubawka Lubomierz Mieroszów Międzybórz Międzylesie Mirsk Niemcza Nowa Ruda Nowogrodziec Oborniki Śląskie Olszyna Piechowice Pieńsk Pieszyce Piława Górna Polanica-Zdrój Prochowice Prusice Przemków Radków Siechnice Sobótka Stronie Śląskie Strzegom Syców Szczawno-Zdrój Szczytna Szklarska Poręba Ścinawa Świebodzice Świeradów-Zdrój Świerzawa Twardogóra Wąsosz Węgliniec Wiązów Wleń Wojcieszów Zawidów Ziębice Złoty Stok Żarów Żmigród Portal:Województwo dolnośląskie Wikiprojekt:Dolny Śląsk