z łaski Bożej król Prus, margrabia Brandenburgii, suweren i wielki książę Śląska oraz hrabstwa kłodzkiego, wielki książę Nadrenii i Poznania, książę Saksonii, Angarii, Westfalii, Geldrii, Magdeburga, Kleve, Julich, Bergu, Pomorza, Szczecina, Wendów i Kaszub, Meklemburgii, Krosna etc. burgrabia Norymbergi, landgraf Turyngii, margrabia Górnych i Dolnych Łużyc, książę Oranii, Neuchâtel i Valengin, książę Rugii, Padebornu, Halberstadt, Münster, Minden, Kamienia, Wendów, Schwerinnu, Ratzeburga, Mörs, Eichsfeld i Erfurtu etc. hrabia Hohenzollern, uksiążęcony hrabia Hennebergu, hrabia Marchii, Ruppinu, Ravensburga, Höllenstein, Tecklenburga i Lingen etc., pan ziemi Rostocku, Stargardu, Lauenburga i Bytowa, etc., etc.
—
król Prus elektor Brandenburgii (do 1806)
Okres
od 1797 do 1840
Poprzednik
Fryderyk Wilhelm II Pruski
Następca
Fryderyk Wilhelm IV Pruski
Dane biograficzne
Dynastia
Hohenzollernowie
Data urodzenia
3 sierpnia 1770
Data śmierci
7 czerwca 1840
Ojciec
Fryderyk Wilhelm II Pruski
Matka
Fryderyka Luiza z Hesji-Darmstadt
Żona
Luiza Pruska
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Fryderyk Wilhelm III (ur. 3 sierpnia 1770 w Poczdamie, zm. 7 czerwca 1840 w Berlinie) – z dynastii Hohenzollernów, król pruski od 1797 r.
Spis treści
1Życiorys
1.1Młodość
1.2Król Prus
2Odznaczenia
3Rodzina
4Genealogia
5Zobacz też
6Przypisy
7Bibliografia
Życiorys |
Młodość |
Syn Fryderyka Wilhelma II i Fryderyki Luizy z domu Hessen-Darmstadt. Po koronacji ojca w 1786 został oficjalnym następcą tronu. Znaczną część dzieciństwa i wczesnej młodości spędził w Paretz w powiecie Havelland w Brandenburgii, rezydencji swojego wychowawcy hrabiego Hansa von Blumenthala. Fryderyk Wilhelm miło wspominał swój pobyt wśród rodziny swego guwernera: w 1795 odkupił Paretz od rodziny von Blumenthal i zlecił architektowi Davidowi Gilly’emu budowę początkowo tzw. domku gotyckiego (1796), później (1797–1804) pałacu rezydencyjnego. Współcześni zapamiętali następcę tronu jako młodzieńca melancholijnego, pobożnego i uczciwego.
Po powrocie z podróży do Włoch i Francji 1780 (Grand Tour) podjął szkolenie wojskowe. Stopień porucznika uzyskał w 1784, pułkownikiem został w 1790. W latach 1792–1794 brał udział w działaniach wojennych przeciwko Francji.
Król Prus |
Po śmierci ojca i objęciu tronu 16 listopada 1797, wprowadził nieśmiało pewne elementy reform (obcięcie wydatków dworu, dymisja najbardziej znienawidzonych doradców ojca). Jak wielu Hohenzollernów miał skłonności do władzy, jednak bez umiejętności ich wykorzystania. Zbyt nieufny, aby zdać się na swoich ministrów, miał zbyt mało silnej woli, aby konsekwentnie prowadzić politykę samemu.
W czasie wojen napoleońskich prowadził początkowo politykę neutralności, udało mu się, między innymi, uniknąć uwikłania w III Koalicję. Jednak sprowokowany utworzeniem Związku Reńskiego wypowiedział w 1806 wojnę Napoleonowi, którą szybko przegrał. Na mocy traktatu tylżyckiego w 1807 zmuszony był do rezygnacji z ziem na zachód od Łaby, zgody na utworzenie Księstwa Warszawskiego z ziem, które trafiły do rąk pruskich w II i III (a także częściowo I) rozbiorze Polski. Gdańsk stał się wolnym miastem. Ponadto Prusy zmuszone zostały do zapłacenia kontrybucji Francji oraz finansowania francuskich wojsk okupacyjnych na swoim terenie. Prusy przystąpiły również do blokady handlowej przeciwko Wielkiej Brytanii.
Choć nieudolny król po przegranej wojnie z rezygnacją pozostawił państwo swojemu losowi, grupa ministrów (August von Gneisenau, Karl August von Hardenberg, Gerhard von Scharnhorst, vom Stein), przy życzliwym wsparciu i zachęcie królowej przeprowadziła pewne reformy społeczne, administracyjne i wojskowe. Reformy spowolniła śmierć królowej w 1810. W tym samym roku 30 października Fryderyk Wilhelm wydał dekret znoszący klasztory w całym państwie. Wykonano go najszybciej na Śląsku. Zamknięcie klasztorów franciszkańskich na Górze św. Anny i w Gliwicach przyczyniło się do osłabienia polskości na Górnym Śląsku[1].
W roku 1811 w Królewcu z jego rozkazu dokonano zniszczenia insygniów koronacyjnych królów polskich, wykradzionych w 1795 ze skarbca na Wawelu, które następnie przetopiono na monety[2].
W 1812 Prusy zmuszone zostały przez Napoleona do wystawienia niewielkiego kontyngentu w kampanii moskiewskiej pod dowództwem generała Yorcka. Po klęsce Napoleona w Rosji Fryderyk Wilhelm zawarł sojusz z Rosją i przystąpił do koalicji antyfrancuskiej. Oddziały pruskie odegrały istotną rolę w bitwach w latach 1813 (między innymi pod Lipskiem) i 1814. Na kongresie wiedeńskim Fryderyk Wilhelm uzyskał znaczne terytoria, jakkolwiek bez całkowitej aneksji Saksonii, o co zabiegał. Współtwórca Świętego Przymierza.
W późniejszych latach życia poświęcił swoją energię na realizację rozpoczętego w 1817 procesu zjednoczenia Kościoła luterańskiego z reformowanym w Ewangelicki Kościół Unii Staropruskiej. Jego poglądy ewoluowały stopniowo w stronę reakcyjnych. Wbrew obietnicom składanym w 1813 nie nadał Prusom konstytucji.
Odznaczenia |
Wielki Mistrz Orderu Orła Czarnego[3]
Wielki Mistrz Orderu Wojskowego Pour le Mérite[3]
Wielki Mistrz Orderu Orła Czerwonego[3]
Wielki Mistrz Orderu Krzyża Żelaznego (fundator)[3]
Wielki Mistrz Orderu Ludwiki (fundator)[3]
Wielki Krzyż Orderu Ernestyńskiego (Saksonia)[3]
Order Słonia (1814, Dania)[3]
Order Świętego Huberta (Bawaria)[3]
Order Korony Rucianej (Saksonia)[3]
Order Świętego Andrzeja (Rosja)[3]
Order Świętego Jerzego (Rosja)[3]
Order Królewski Serafinów (1797, Szwecja)[3]
Order Podwiązki (Anglia)[3]
Order Złotego Runa (Hiszpania)[3]
Order Ducha Świętego (Francja)[3]
Wstęga Trzech Orderów (1825, Portugalia)[4]:
Krzyż Wielki Orderu Wojskowego Chrystusa
Krzyż Wielki Orderu Wojskowego Świętego Benedykta z Avis
Krzyż Wielki Orderu Wojskowego Świętego Jakuba od Miecza
Krzyż Wielki Orderu Legii Honorowej (1805, Francja)[3]
Krzyż Wielki Orderu Marii Teresy (Austria)[3]
Krzyż Wielki Orderu Korony (Wirtembergia)[3]
Krzyż Wielki Orderu Wierności (Badenia)[3]
Krzyż Wielki Orderu Lwa Zeryngeńskiego (Badenia)[3]
Krzyż Wielki Orderu Ludwika (Hesja)[3]
Krzyż Wielki Orderu Sokoła Białego (Weimar)[3]
Order Najwyższy Świętego Zwiastowania nadany w 1833 r. przez Karola Alberta króla Sardynii[5]
Rodzina |
W dniu 24 grudnia 1793 wziął ślub z Luizą z Meklemburgii-Strelitz. Z tego związku urodziło się dziewięcioro potomstwa, między innymi dwóch kolejnych królów pruskich:
Fryderyk Wilhelm IV Pruski (1795–1861) – król Prus,
Wilhelm I Hohenzollern (1797–1888) – cesarz niemiecki,
Charlotta Hohenzollern (1798–1860) – żona cara Rosji Mikołaja I Romanowa,
Karol Hohenzollern (1801–1883),
Aleksandra Hohenzollern (1803–1892) – żona Pawła Fryderyka, wielkiego księcia Meklemburgii-Strelitz,
Ludwika Hohenzollern (1808–1870) – żona Fryderyka, księcia Holandii,
Albrecht Hohenzollern (1809–1872) – generał pruski, małżonek księżniczki holenderskiej, Marianny Orańskiej.
W 1824 zawarł morganatyczne małżeństwo z hrabiną Augustą von Harrach. Nadał jej tytuł księżnej legnickiej (niem. Fürstin von Liegnitz) i hrabiny von Hohenzollern.
Fryderyk Wilhelm III zmarł 7 czerwca 1840 r. w Berlinie, pochowany został w mauzoleum w parku w Charlottenburgu obok pierwszej żony, Luizy.
Genealogia |
Prapradziadkowie
król w Prusach Fryderyk I Hohenzollern (1657–1713)
∞1684 Zofia Charlotta Hanowerska (1668–1705)
król Wielkiej Brytanii Jerzy I Hanowerski (1660–1727)
∞1682 Zofia Dorota Welf (1666–1726)
Ferdynand Albrecht I z Brunszwiku-Lüneburga (1636–1687)
król Prus Fryderyk Wilhelm II Hohenzollern (1744–1797)
∞1769 Fryderyka Luiza z Hesji-Darmstadt (1751–1805)
Fryderyk Wilhelm III Hohenzollern (1770–1840), król Prus
Zobacz też |
Pomnik Fryderyka Wilhelma III we Wrocławiu
Fryderyk Wilhelm III w serwisie Polona.pl
Przypisy |
↑Grzegorz Wiśniowski OFM: Prowincje reformackie w latach 1795–1815. W: Joachim Bar: Zakony Św. Franciszka w Polsce w latach 1772–1970. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1978, s. 159.
↑17 marca 1809 r. Rozkaz zniszczenia polskich insygniów koronnych, nowahistoria.interia.pl [dostęp 2016-03-17].
↑ abcdefghijklmnopqrstuvJohann Heinrich Friedrich Berlien: Der Elephanten-Orden und seine Ritter. Kopenhaga: Berlingschen Officin, 1846, s. 135–137.
↑António Miguel: D. João VI e o seu Tempo. Numismática – Medalhística – Emblemática (port.). W: Trigueiros [on-line]. Palácio Nacional da Ajuda, CNCDP. Lizbona, 1999. s. 232–236. [dostęp 2014-10-07].
↑Federico Bona: I Cavalieri dell’Ordine Supremo del Collare o della Santissima Annunziata (wł.). W: Blasonario subalpino [on-line].
Bibliografia |
Zobacz w Wikiźródłach tekst List Jana Skrzyneckiego do Fryderyka Wilhelma III (19 czerwca 1831)
Sebastian Haffner: Prusy bez legendy: Zarys dziejów. Warszawa: Oficyna Historii XIX i XX wieku, 1996. ISBN 83-905989-3-0.
p•d•e
Władcy Prus
Księstwo Pruskie
Albrecht (1525-1568)
Albrecht Fryderyk (1568-1618)
(regenci: Jerzy Fryderyk von Ansbach (1568-1603)
Joachim Fryderyk (1603-1608)
Jan Zygmunt (1608-1618))
Jan Zygmunt (1618-1620)
Jerzy Wilhelm (1618-1620)
Fryderyk Wilhelm (1640-1688)
Fryderyk III (1688-1701, następnie król)
Królestwo Prus
Fryderyk I (1701-1713)
Fryderyk Wilhelm I (1713–1740)
Fryderyk II Wielki (1740–1786)
Fryderyk Wilhelm II (1786–1797)
Fryderyk Wilhelm III (1797–1840)
Fryderyk Wilhelm IV (1840-1861)
Wilhelm I (1861-1871)
Królestwo Prus (w ramach II Rzeszy)
Wilhelm I (1871-1888)
Fryderyk III (1888)
Wilhelm II (1888-1918)
p•d•e
Władcy Brandenburgii
Margrabiowie Marchii Północnej
Pierwsi hrabiowie
Dytryk (965–983)
Hodo (985–993)
Lotar (993–1003)
Werner (1003–1009)
Bernard I (1009–1018)
Bernard II (1018–1045)
Wilhelm (1045–1056)
Lotar Udo I (1056–1057)
Lotar Udo II (1057–1082)
Henryk I (1082–1087)
Lotar Udo III (1087–1106)
Rudolf I (1106–1111)
Helperich z Plötzkau (1111–1112)
Rudolf I (1112–1114)
Henryk II (1114–1128)
Lotar Udo IV (1128–1130)
Konrad z Plötzkau (1130–1133)
Askańczycy
Albrecht I Niedźwiedź (1134–1157)
Margrabiowie Brandenburgii
Askańczycy
Albrecht I Niedźwiedź (1157–1170)
Otto I (1170–1184)
Otto II Szczodry (1184–1205)
Albrecht II (1205–1220)
Linia na Salzwedel
Otto III (1220–1267)
Jan III (1267–1268)
Otto V Długi (1267–1298)
Albrecht III (Brandenburgia) (1267–1300)
Otto VI Mały (1280–1286)
Herman (1298–1308)
Jan V (1308–1317)
Linia na Stendal
Jan I Askańczyk (1220–1266)
Jan II (1266–1281)
Konrad (1266–1304)
Otto IV ze Strzałą (1266–1308)
Otto VII (1291–1297)
Henryk I bez Ziemi (1294–1318)
Jan IV (1304–1305)
Waldemar Wielki (1304–1319)
Henryk II Dziecię (1318–1320)
Wittelsbachowie
Ludwik I (1320–1351)
Ludwik VI Rzymianin (1351–1356)
Elektorzy Brandenburgii
Wittelsbachowie
Ludwik VI Rzymianin (1356–1366)
Otto V Leniwy (1366–1373)
Luksemburgowie
Karol IV (1373–1378)
Zygmunt (1378–1388)
Jodok z Moraw (1388–1411)
Zygmunt (1411–1415)
Hohenzollernowie
Fryderyk I (1411–1440)
Fryderyk Gruby (1440–1463)
Fryderyk II Żelazny (1440–1470)
Albrecht III Achilles (1470–1486)
Jan Cycero (1486–1499)
Joachim I Nestor (1499–1535)
Jan (1535–1571)
Joachim II Hektor (1535–1571)
Jan Jerzy (1571–1598)
Joachim Fryderyk (1598–1608)
Jan Zygmunt (1608–1620)
Jerzy Wilhelm (1620–1640)
Fryderyk Wilhelm I (Wielki Elektor) (1640–1688)
Fryderyk III (1688–1701)
Elektorzy Brandenburgii (w ramach Królestwa Prus)
Hohenzollernowie
Fryderyk I (1701-1713)
Fryderyk Wilhelm I (1713–1740)
Fryderyk II Wielki (1740–1786)
Fryderyk Wilhelm II (1786–1797)
Fryderyk Wilhelm III (1797–1806)
p•d•e
Władcy ziem polskich w czasie zaborów
Władcy państw zaborczych (1772–1918)
Zabór rosyjski
Cesarze Rosji, jako władcy ziem zabranych i królowie Polski od 1815 roku: Katarzyna II Wielka (1772-1796) • Paweł I (1796-1801) • Aleksander I (1801-1825) • Mikołaj I (1825-1855) • Aleksander II (1855-1881) • Aleksander III (1881-1894) • Mikołaj II (1894-1917)
Zabór pruski
Królowie Prus używający tytułu wielkiego księcia poznańskiego (od 1815), a także władający innymi ziemiami zabranymi: Fryderyk II Wielki (1772-1786) • Fryderyk Wilhelm II (1786-1797) • Fryderyk Wilhelm III (1797-1840) • Fryderyk Wilhelm IV (1840-1861) • Wilhelm I (1861-1888) • Fryderyk III (1888) • Wilhelm II (1888-1918)
Zabór austriacki
Władcy austriaccy noszący tytuły: króla Galicji i Lodomerii i wielkiego księcia Krakowa (od 1806): Maria Teresa (1772-1780) • Józef II (1765-1790) • Leopold II (1790-1792) • Franciszek II (1792-1832) • Ferdynand I (1835-1848) • Franciszek Józef I (1848-1916) • Karol I (1916-1918)
Księstwo Warszawskie (1807-1815)
Fryderyk August I (1807-1815)
Królestwo Polskie (1815-1831)
Aleksander I (1815-1825) • Mikołaj I (1825-1831)
p•d•e
Władcy Śląska (książęta raciborscy)
Przemysław (1290–1306) • Leszek (1306–1336) • Mieszko cieszyński (1306–1308) • Mikołaj II (1336–1365) • Jan I, Mikołaj III, Wacław I, Przemek I (1365–1377) • Jan I (1377–1380/1382) • Jan II Żelazny, Mikołaj IV (1380/2–1385) • Jan II Żelazny (1385–1424) • Mikołaj V, Wacław II (1424–1437) • Wacław II (1437–1456) • Małgorzata z Szamotuł (regent i współrządząca 1456–1462) • Jan V (1456–1493) • Mikołaj VI, Jan VI, Walentyn Garbaty (1493–1506) • Walentyn Garbaty (1506–1521) • Jan Dobry (1521–1532) • Jerzego Hohenzollerna (1532–1543) • Jerzy Fryderyk Hohenzollern (1543–1552) • Ferdynand I (1552–1564) • Maksymilian I (1564–1576) • Rudolf I (1576–1612) • Maciej I (1612–1619) • Ferdynand II (1619–1637) • Ferdynand III (1637–1645) • Władysław IV Waza (1646–1648) • Jan Kazimierz Waza (1648) • Karol Ferdynand Waza (1648–1655) • Jan Kazimierz Waza (1655) • Ludwika Maria Gonzaga (1655–1663) • Juliusz I d'Eghien (1663) • Ludwika Maria Gonzaga (1663–1666) • Leopold I (1666–1705) • Józef I (1705–1740) • Karol I (1711–1740) • Maria Teresa I (1740–1742) • Fryderyk I (1742–1786) • Fryderyk Wilhelm I (1786–1797) • Fryderyk Wilhelm II (1797–1840) • Fryderyk Wilhelm III (1840–1861) • Wilhelm I (1861–1880) • Wiktor I Maurycy (1880–1893) • Wiktor II Amadeusz (1893–1923) • Wiktor III August (1923–1945) • Franciszek I Albrecht (1945)
Żory
Jan I (1377–1378) • Przemysław I Noszak (1378–1382) • Jan II Żelazny (1382–1424) • Mikołaj V, Wacław II (1424–1437) • Mikołaj V (1437–1454) • Jan IV Starszy, Wacław III (1454–1456) • Wacław III (1456–1473) • Jakub z Dębna (1473–1478) • Jan V Młodszy (1478) • Henryk z Podiebradów (1478)
Pszczyna
Jan I, Mikołaj III, Wacław I, Przemek I (1365–1375) • Władysław Opolczyk (1375–1396) • Jan II Żelazny (1396–1407) • Helena Korybutówna (1407–1449) • Mikołaj V (1449–1452) • Barbara Rokemberg (1452–1462) • Jan IV Starszy (1462–1456) • Wacław III (1465–1473) • Jan V (1473–1474) • Hynek Podiebradowicz (1474) • Wiktoryn z Podiebradów (1474–1480) • Kazimierz II (1480/98–1517) • Aleksy Thurzon (1517–1525) • Jan Thurzon (1525–1548) • Baltazar von Promnitz (1548–1562) • Jan Erdmann von Promnitz (do 1763) • Fryderyk Erdmann Anhalt-Köthen (od 1763) • Henryk Anhalt-Köthen (do 1846) • Jan Henryk X Hochberg (1846–1855) • Jan Henryk XI Hochberg (1855–1907) • Jan Henryk XV Hochberg (1907–1938) • Jan Henryk XVII Hochberg (1938–1945)
Rybnik
Mikołaj V (1437–1454) • Jan IV Starszy, Wacław III (1454–1456) • Wacław III (1456–1473) • Jan V? (1473–1493) • Mikołaj VI, Jan VI, Walentyn Garbaty (1493–1506) • Walentyn Garbaty (1506–1521) • Jan II Dobry (1521–1532)
Wodzisław Śląski
Konstancja wodzisławska (1337–1351) • Mikołaj V (1437–1454) • Jan IV Starszy, Wacław III (1454–1456) • Jan IV Starszy (1456–1483) • Jan V, Maciej Korwin 1474 i 1490 (1483–1491) • Władysław II Jagiellończyk (1491–1502) • Jerzy Salenberg (1502–1517) • Baltazar Wilczek (1517–1527) • Jan Planknar (1528–1556)
