Śnieżyca wiosenna
| ||
 | ||
Systematyka[1] | ||
Domena | eukarionty | |
Królestwo | rośliny | |
Klad | rośliny naczyniowe | |
Klad | Euphyllophyta | |
Klad | rośliny nasienne | |
Klasa | okrytonasienne | |
Klad | jednoliścienne | |
Rząd | szparagowce | |
Rodzina | amarylkowate | |
Rodzaj | śnieżyca | |
Gatunek | śnieżyca wiosenna | |
Nazwa systematyczna | ||
Leucojum vernum L. Sp. Pl. 1: 289. 1753 | ||
Synonimy | ||
Leucoium vernum | ||
Śnieżyca wiosenna na naturalnym siedlisku
Morfologia
Śnieżyca wiosenna (Leucojum vernum) – gatunek rośliny należący do rodziny amarylkowatych. Nazwa leucojum pochodzi od greckich słów to leucon ich – biały fiołek.
Spis treści
1 Występowanie geograficzne
2 Morfologia
3 Biologia i ekologia
4 Systematyka i zmienność
5 Zagrożenia i ochrona
6 Zastosowanie i uprawa
7 Przypisy
8 Bibliografia
Występowanie geograficzne |
Występuje w stanie dzikim w środkowej i południowej Europie z wyjątkiem obszaru śródziemnomorskiego. W Polsce rośnie głównie w Sudetach i Karpatach szczególnie obficie w Bieszczadach, na wysokości 530–1180 m n.p.m. Jako roślina typowo reglowa poza terenami górskimi występuje rzadko, tylko na Nizinie Śląskiej i w Wielkopolsce. W Murowanej Goślinie powstał rezerwat gdzie można obserwować tę roślinę w jej naturalnym środowisku.
Morfologia |
- Łodyga
- Wzniesiona, nierozgałęziona, bezlistna, o wysokości do 30 cm, przeważnie wyższa od liści.
- Liście
- Odziomkowe 2–3 (rzadko cztery), równowąskie, o zaokrąglonym wierzchołku, szerokości 4–13 mm.
- Kwiaty
- Jeden, rzadko dwa na szczycie łodygi, dzwonkowaty, pachnący, zwieszony. Działki okwiatu jednakowej długości, białe z żółtozieloną plamką pod szczytem. Słupek dolny o silnie zgrubiałej szyjce, pręcików sześć, krótszych od działek okwiatu.
- Owoce
- Mięsista, kulista torebka z białawymi nasionami.
- Część podziemna
- Kulista cebula otulona brunatnymi łuskami.
Biologia i ekologia |
- Rozwój
Bylina, geofit. Jest to jedna z najwcześniejszych kwitnących na wiosnę roślin. Kwitnie nawet w lutym, wśród śniegu, w marcu i w kwietniu. Zapylana jest głównie przez pszczoły. Owady wgryzają się po nektar do soczystego zgrubienia znajdującego się u dołu szyjki słupka. Przy poruszeniu pylniki wysiewają na grzbiet owada ziarna pyłku[2]. Nasiona rozsiewane są przez mrówki (myrmekochoria). Rozmnaża się zarówno przez nasiona, jak i wegetatywnie, przez cebulki, które wytwarza.- Siedlisko
- Rośnie w lasach łęgowych oraz na kwaśnych i wilgotnych łąkach. Lubi wilgotne lub mokre gleby brunatne i mady próchnicze o odczynie kwaśnym do zasadowego. Występuje zwykle w dużych populacjach, liczących kilkaset do kilku tysięcy egzemplarzy. Na krańcach zasięgu występowania trafiają się stanowiska, na których liczebność rośliny jest niewielka.
- Cechy fitochemiczne
- Cała roślina jest lekko trująca. Zawiera alkaloidy – leukoinę i galantaminę. Może powodować mdłości, wymioty, biegunkę oraz zaburzenia rytmu serca[3].
- Genetyka
- Liczba chromosomów 2n=22.
Systematyka i zmienność |
Synonimy[4]: Erinosma nebrodense Lojac., Erinosma verna (L.) Herb., Galanthus vernus (L.) All., Leucojum nebrodense (Lojac.) Traub, Leucojum vernale Salisb., Nivaria hexanthera Medik., Nivaria verna (L.) Moench.
Wyróżnia się odmiany[4] (ujmowane czasem w randze podgatunków):
Leucojum vernum var. vernum – odmiana typowa,
Leucojum vernum var. carpathicum Sims – śnieżyca karpacka (syn. Leucojum vernum subsp. carpathicum (Sims) K.Richt., Leucojum carpathicum (Sims) Sweet, Erinosma carpathica (Sims) Herb.).
Zagrożenia i ochrona |
Od 2014 roku roślina jest objęta w Polsce ochroną częściową[5]. W latach 1946–2014 znajdowała się pod ochroną ścisłą[6]. Jest narażona na wyginięcie z powodu masowego zrywania. Przyczyną zagrożenia jest także niszczenie jej siedlisk w nadrzecznych łęgach podczas regulacji rzek.
Podgatunek typowy Leucojum vernum subsp. vernum umieszczony jest na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)[7] w grupie gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia V). W wydaniu z 2016 roku cały gatunek został umieszczony w kategorii NT (bliski zagrożenia)[8].
Zastosowanie i uprawa |
Roślina ozdobna, ze względu na ładne kwiaty i wczesnowiosenne kwitnienie chętnie sadzona w ogródkach. Jest odporna na mróz. Nadaje się do ogrodów skalnych, może być także sadzona grupami pod drzewami i krzewami. Rozmnaża się ją wegetatywnie – z cebul przybyszowych. Wymaga żyznej i wilgotnej ziemi oraz półcienistego lub cienistego stanowiska.
Przypisy |
↑ P.F. Stevens: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2009-06-12].
↑ Dagmar Lange: Zwiastuny wiosny. Rośliny wcześnie kwitnące. Stefan Łukomski (tłum.). Warszawa: Multico, 1996, s. 29. ISBN 83-7073-103-1.
↑ Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.
↑ ab Leucojum vernum (ang.). W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2014-11-20].
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. nr 0, poz. 1409).
↑ Rozporządzenie Ministra Oświaty z dnia 29 sierpnia 1946 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Reform Rolnych i z Ministrem Leśnictwa w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1946 r. nr 70, poz. 384).
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
Bibliografia |
- Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
- Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. ISBN 83-09-00544-X.
