Jfyhkgu

Fragment powieści Krzyżacy

Powieść – gatunek literatury pięknej, utwór narracyjny, opisujący zwykle rozbudowany ciąg zdarzeń.

Klasyczna powieść jest pisana prozą, w której występują liczne dialogi, opisy akcji i natury, i jest podzielona na rozdziały liczące od kilku do kilkudziesięciu stron. Całość liczy od ok. 100 do ok. 500 stron maszynopisu. Posiada także wszystkowiedzącego, anonimowego narratora i wielowątkową, liniową, chronologiczną fabułę. Wiele powieści, zwłaszcza współczesnych, świadomie odchodzi od tego klasycznego schematu. Narrator może posługiwać się podstawowymi sposobami narracji lub innymi formami wypowiedzi, np. dialogiem albo mową zależną.

Historia |

Pierwsze powieści powstały już w czasach antycznych. W Grecji autorem powieści był m.in. Ksenofont z Efezu (Opowieści efeskie). Był to typ powieści awanturniczej i melodramatycznej. W Rzymie autorami powieści byli Petroniusz (Satyricon) i Apulejusz (Metamorfozy albo Złoty osioł). Dzieła ich operowały zróżnicowaną narracją, od opisu realistycznego po groteskę, przynosiły też bogate studium psychologiczne bohaterów.

Ogniwem w rozwoju gatunku był średniowieczny epos rycerski. Najważniejszymi poprzednikami powieści w średniowieczu były zapewne sagi islandzkie. W epoce renesansu ważną powieść, ujętą groteskowo dał François Rabelais (Gargantua i Pantagruel). W okresie baroku wybitną powieść napisał Miguel de Cervantes (Don Kichot). Okresem rozwoju gatunku było oświecenie, a potem XIX wiek. Wykrystalizowanie się powieści jako odrębnego gatunku miało miejsce w Anglii. Pionierami byli Daniel Defoe, Jonathan Swift, Henry Fielding i Samuel Richardson. Wczesnym eksperymentatorem był Laurence Sterne. Pierwszą polską powieścią są Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki z 1775 r. autorstwa Ignacego Krasickiego.

Typologia powieści |

Informacje w projektach siostrzanych

Teksty źródłowe w Wikiźródłach

Cytaty w Wikicytatach

Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Franz Karl Stanzel zaproponował trzy podstawowe typy powieści, ze względu na rodzaj narracji, który to podział przyjął się dość powszechnie w teorii literatury:

• 
  powieść auktorialna – w której narrator komentuje wydarzenia, ale między nim a światem przedstawionym istnieje dystans; narrator nie jest bohaterem, nie występuje w świecie przedstawionym – w grupie tej mieści się powieść klasyczna


• 
  powieść pierwszoosobowa – w której narrator występuje w świecie przedstawionym w tym samym miejscu i czasie, co bohaterowie oraz opowiada, co przeżył lub czego dowiedział się od innych; narrator jednak wie więcej niż pozostali bohaterowie – jest to najczęstsza forma powieści autobiograficznej


• 
  powieść personalna – w której trudno wyczuć obecność narratora, gdyż czytelnik patrzy na akcję oczami bohatera; brak w niej komentarzy do działań bohaterów, występuje tylko opis ich zachowań i myśli.

Ze względu na formę występują następujące rodzaje powieści:

• 
  powieść epistolarna – pisaną w formie zbioru listów


• 
  powieść dialogowa – pisana w formie czystego dialogu – bez fragmentów opisowych i czysto-narracyjnych


• 
  powieść rzeka – stanowiąca zbiór minipowieści, pisanych w porządku chronologicznym tworzących jedną całość


• 
  powieść szkatułkowa – pisana w formie zbioru pozornie z sobą niezwiązanych opowiadań – np. opowiadających tę samą historię z punktu widzenia różnych narratorów, lub zbudowanej w formie "opowiadania w opowiadaniu".


• 
  strumień świadomości – powieść nieopisująca wydarzeń zewnętrznych lecz stanowiąca "zapis myśli"

Szczególnymi gatunkami powieści są:

• 
  powieść tendencyjna – pisana od początku w celu udowodnienia pewnej, narzuconej z góry tezy


• 
  powieść traktat – w której opisywane wydarzenia są wyłącznie pretekstem do przekazania treści światopoglądowo-filozoficznych


• 
  powieść edukacyjna – w której opisywane wydarzenia służą głównie do przekazania w przyjemnej formie określonego zasobu wiedzy


• 
  powieść parabola – w której opisywane wydarzenia są symboliczną formą przedstawienia pewnej tezy, niezwiązanej bezpośrednio z samymi wydarzeniami


• 
  powieść biograficzna – biografia pisana w formie powieści


• 
  powieść z kluczem – w której podobieństwo bohaterów do osób istniejących, a niekiedy także poszczególnych zdarzeń do wydarzeń zachodzących w rzeczywistości jest zamierzone (np. powieść Leopolda Tyrmanda Życie towarzyskie i uczuciowe).

Ze względu na zakres tematyczny, rozróżnia się następujące gatunki powieści:

• powieść społeczno-obyczajowa


• powieść psychologiczna


• powieść łotrzykowska


• powieść przygodowa


• powieść marynistyczna


• powieść sentymentalna


• powieść gotycka


• powieść fantastyczna


• powieść fantastyczno-naukowa


• powieść historyczna


• powieść kryminalna


• powieść sensacyjna


• powieść produkcyjna


• powieść drogi


• powieść naukowa