Jfyhkgu

Aleksander Wielopolski
Wielopolski Hrabia
Rodzina	Wielopolscy herbu Starykoń
Data i miejsce urodzenia	13 marca 1803 Sędziejowice
Data i miejsce śmierci	30 grudnia 1877 Drezno
Ojciec	Józef Stanisław Wielopolski
Matka	Eleonora Dembińska
Żona	1.: Teresa Potocka herbu Pilawa, 2.: Paulina Apolonia Potocka
Dzieci	Zygmunt, Józef, Władysław
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Aleksander Wielopolski
Data i miejsce urodzenia	13 marca 1803 Sędziejowice
Naczelnik Rządu Cywilnego Królestwa Polskiego
Okres	od czerwiec 1862 do lipiec 1863
Poprzednik	urząd powołany do istnienia
Następca	zniesienie urzędu
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Aleksander Wielopolski herbu Starykoń (ur. 13 marca 1803 w Sędziejowicach, zm. 30 grudnia 1877 w Dreźnie) – polski polityk, hrabia w Królestwie Kongresowym w 1820 roku^[1], margrabia Gonzaga-Myszkowski, XIII ordynat pińczowski, naczelnik Rządu Cywilnego, wiceprezes Rady Stanu Królestwa Kongresowego^[2], szambelan dworu królewskiego Mikołaja I Romanowa w 1830 roku^[3].

Życiorys |

W 1813 roku został zapisany do Cesarsko-Królewskiej Terezjańskiej Akademii Szlacheckiej. W latach 1817–1820 uczęszczał do Liceum Warszawskiego. W 1820 roku zapisał się na Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. W 1822 roku zrezygnował z dalszej nauki i wyjechał przez Wrocław do Paryża. W 1823 roku w Getyndze uzyskał dyplom doktora filozofii i magistra sztuk wyzwolonych. Jego praca doktorska, wydrukowana w 1824 roku w Getyndze nosiła tytuł O idei Wieczności^[4]. W czasie powstania listopadowego odbył, z ramienia Rządu Narodowego, misję dyplomatyczną do Londynu. W 1831 został wybrany posłem z powiatu grodzieńskiego na sejm powstańczy^[5]. W czasie powstania listopadowego w 1831 roku wydawał dziennik Zjednoczenie, na łamach którego stojąc na gruncie monarchii szlacheckiej zwalczał lewicę^[6].

W 1846, będąc pod wrażeniem okrucieństw do jakich dochodziło w Galicji, wystosował List szlachcica polskiego do ks. Metternicha, w którym postulował oparcie się Polski o Imperium Rosyjskie przeciw Królestwu Prus i Cesarstwu Austriackiemu. W 1848 był współzałożycielem galicyjskiego stronnictwa konserwatywnego. Uczestnik kongresu Słowiańskiego w Pradze.

27 marca 1861 został mianowany dyrektorem głównym prezydującym w Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego dzięki protekcji prokuratora generalnego neofity Juliusza Enocha. Wielopolski zdecydowany był rozwiązać Towarzystwo Rolnicze i Delegację Miejską oraz podjąć represje wobec konspiracji narodowej przy jednoczesnym równouprawnieniu ludności żydowskiej. W nocy z 7 na 8 kwietnia Aleksander Wielopolski przedłożył do podpisu namiestnikowi gen. Michaiłowi Gorczakowowi opracowaną przez siebie „ustawę o zbiegowiskach”, dopuszczającą użycie siły zbrojnej wobec ludności cywilnej^[7]. Decyzja ta utorowała drogę do masakry bezbronnej ludności Warszawy przez wojsko rosyjskie 8 kwietnia na placu Zamkowym^[8].

Na tym stanowisku ukrócił samowolę urzędników carskich, zastępował ich Polakami, opracował plan pomnożenia liczby szkół elementarnych i średnich, w 1862 utworzył w Warszawie, na bazie Akademii Medyko-Chirurgicznej, Szkołę Główną. Przywrócił Radę Stanu Królestwa Polskiego, wprowadził reformujące i porządkujące system administracji ustawy o samorządzie gmin miejskich i wiejskich, powiatów i guberni. Jego zasługą jest także wprowadzenie oczynszowania chłopów i równouprawnienia Żydów. Żądania uznania przez Polaków status quo i wyrzeczenia się dążeń niepodległościowych spowodowały jego poróżnienie się z wieloma działaczami polskimi, natomiast śmiałe reformy zniechęciły do niego carską administrację.

Pokłócony z agresywnymi wobec Polaków władzami rosyjskimi w Warszawie złożył dymisję i wyjechał w 1861 do Petersburga. Tam zdobył przychylność dworu dla swoich poglądów (przekonywał, że tylko poważne ustępstwa wobec Polaków mogą uspokoić „wrzącą” sytuację w Królestwie) i wrócił w czerwcu 1862 jako naczelnik rządu cywilnego Królestwa Polskiego. 7 i 15 sierpnia 1862 roku Ludwik Ryll i Jan Rzońca podjęli nieudane próby dokonania zamachu na Wielopolskiego^[9].

Przerażone grożącą wojną sytuacją stronnictwo białych zaproponowało Wielopolskiemu współpracę, ten jednak odmówił. W 1863 dla powstrzymania działań konspiracyjnych zmierzających do konfrontacji z Rosją^{[potrzebny przypis]} zarządził tzw. brankę do wojska rosyjskiego. Opozycja zadecydowała w tej sytuacji o rozpoczęciu powstania. Wieść o wybuchu powstania skwitował słowami: wrzód pękł, był przekonany że powstanie uda się stłumić w ciągu kilku tygodni i można będzie powrócić do dzieła reform^[10]. Wobec niepowodzeń w walce z nastrojami rewolucyjnymi utracił zaufanie cara Aleksandra II i otrzymał dymisję ze stanowiska. W lipcu 1863 opuścił Warszawę. Zrażony do polityków polskich i rosyjskich oraz do społeczeństwa polskiego resztę życia spędził bezczynnie w Dreźnie.

Zmarł po ciężkiej chorobie. Jego zwłoki zostały sprowadzone do kraju i spoczęły w podziemiach kościoła pw. św. Ducha i Matki Boskiej Bolesnej w Młodzawach Małych – nekropolii ordynatów pińczowskich; jego marmurowy nagrobek usytuowany jest w kościele pomiędzy prezbiterium a północnym ramieniem transeptu^[11].

Odznaczenia |

• 
  Krzyż Wielki Orderu Franciszka Józefa (1870, Austro-Węgry)^[12]
  

Rodzina |

Syn Józefa Stanisława Wielopolskiego i Eleonory z Dembińskich. Dwukrotnie żonaty: z Teresą Potocką herbu Pilawa (1806–1831) oraz z Pauliną Apolonią Potocką (1813–1895), która urodziła mu trzech synów: Zygmunta Andrzeja (XIV ordynata)^[13], Józefa (1834–1901) i Władysława (zmarł w 1849).

Pamięć o Wielopolskim |

Jego postawa, historia i postać została wyśpiewana w piosence Przemysława Gintrowskiego do słów Jerzego Czecha pt. Margrabia Wielopolski^[14].

Występuje i wykłada swoje racje w powieści Władysława Terleckiego pt. „Dwie głowy ptaka”, opowiadającej m.in. o próbie zamachu na margrabiego.

Jest jednym z głównych bohaterów powieści historycznej Zofii Kossak pt. Dziedzictwo.

Obraz Jacka Malczewskiego Hamlet polski. Portret Aleksandra Wielopolskiego z 1903, wbrew obiegowym opiniom, nie przedstawia Aleksandra Wielopolskiego, Naczelnika Rządu Cywilnego Królestwa Kongresowego, lecz jego wnuka o tym samym imieniu (1861–1914)^[15].

Zobacz też |

• Wielopolscy herbu Starykoń


• Hamlet polski. Portret Aleksandra Wielopolskiego

Przypisy |

Bibliografia |

• Robert Zwierzyniecki: Ordynacja Myszkowskich czyli kto miał Chroberz, Książ i Szaniec. Kraków: Ridero, 2017, s. tak. ISBN 978-83-8104-906-1.