Jfyhkgu

Lubań
— miasto i gmina —
Rynek z ratuszem, Wieżą Kramarską i rekonstrukcją sukiennic
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	lubański
Prawa miejskie	1225
Burmistrz	Arkadiusz Słowiński
Powierzchnia	16,12 km²
Wysokość	ok. 212 m n.p.m.
Populacja (30.06.2017) • liczba ludności • gęstość	21 345 1 324,1 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 75
Kod pocztowy	59-800 do 59-801
Tablice rejestracyjne	DLB
Położenie na mapie powiatu lubańskiego Lubań
Położenie na mapie Polski Lubań
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Lubań
51°07′05″N 15°17′21″E/51,118056 15,289167
TERC (TERYT)	0210011
SIMC	0936150
Urząd miejski ul. 7 Dywizji 14 59-800 Lubań
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Widok miasta z XVIII wieku

Lubań (głuż. Lubań, niem. Lauban) – miasto w województwie dolnośląskim, w powiecie lubańskim. Położony na Pogórzu Izerskim, nad rzeką Kwisą.

Historycznie leży w polskiej części Łużyc Górnych, w latach 1975–1998 miasto należało do województwa jeleniogórskiego.

W 2017 roku miasto liczy 21 345 mieszkańców^[1].

Lubań leży na międzynarodowym szlaku pątniczym – Drodze św. Jakuba. Zbiegają się w nim trzy jego odcinki: Dolnośląska Droga św. Jakuba, Via Regia oraz Sudecka Droga św. Jakuba.

Położenie |

Widok w stronę Kamiennej Góry z Baszty Brackiej

Widok z Baszty Brackiej w kierunku ratusza

Miasto położone jest ok. 45 km na południowym-zachodzie od Jeleniej Góry i 25 km na wsch. od Zgorzelca. (51°07′00″N 15°18′00″E/51,116667 15,300000)

Powierzchnia miasta wynosi 16,12 km²^[2], stanowiąc 3,76% powierzchni powiatu. (1 stycznia 2011 r.)

Użytki rolne wynoszą 48%, a użytki leśne 3% (2002)^[3].

Nazwa |

Pierwotną nazwą miejscowości była serbołużycka nazwa Luban^[4]. Po podbiciu w średniowieczu Słowian połabskich z plemion Serbów łużyckich nazwa została później zgermanizowana na Lauban – ta wersja pojawia się po raz pierwszy w XV w^[5]. W XIX wieku można było w polskich źródłach spotkać nazwy: Lubiany, Lubiana, Lubań i Lubin^[5]. Po II wojnie światowej polska administracja nadała miejscowości polską nazwę Lubań^[6], nawiązującą do wcześniejszej nazwy łużyckiej.

Etymologia nie jest pewna, jednak przyjmuje się że nazwa najprawdopodobniej pochodzi od imienia założyciela – Luban^[5].

Historia |

• XIII w. – nadanie praw miejskich według prawa niemieckiego (magdeburskiego),


• 1243 – margrabia brandenburski Otton III otrzymał Milsko (w tym Lubań) jako posag Beatrycze, córki króla czeskiego Wacława I,


• 1319–1337 – przynależność do piastowskiego księstwa jaworskiego,


• 1337 – miasto wraz z dużą częścią Milska przeszło we władanie króla czeskiego Jana Luksemburskiego,


• 1346–1815 – przynależność do górnołużyckiego Związku Sześciu Miast,


• 1427 i 1431 – najazdy husyckie,


• 1635 – Lubań pod panowaniem saskim,


• 1707 – w Lubaniu przez dwa tygodnie gościł król Stanisław Leszczyński^[7],


• 1734 – iluminacja Lubania na część króla Polski i elektora saskiego Augusta III Sasa,


• W lipcu 1807 roku Napoleon Bonaparte gościł pierwszy raz w Lubaniu. Drugi raz przyjechał w sierpniu 1813 roku.


• 1815 – miasto stało się częścią pruskiej prowincji Śląsk,


• 1865 – połączenie kolejowe ze Zgorzelcem i Węglińcem,


• 1866 – połączenie kolejowe z Jelenią Górą,


• 1896 – połączenie kolejowe z Leśną,


• Elektryfikacja linii Wrocław-Zgorzelec – jedna z pierwszych (tzw. Śląskiej Kolei Górskiej) i budowa jej warsztatów w Lubaniu,


• 1916 -w murach lubańskiego aresztu była więziona druga żona marszałka Józefa Piłsudskiego,


• 1919 – miasto częścią Prowincji Dolny Śląsk
  


• luty–maj 1945 – walki Armii Czerwonej z niemieckimi wojskami o miasto, które skutkowały zniszczeniem miasta w ok. 60%,


• 8 marca 1945 – Joseph Goebbels przybył do Lubania i na rynku miasta gratulował 16-latkowi otrzymania Krzyża Żelaznego 2 klasy^[8]
  


• 1945 – nadanie rangi miasta powiatowego na Ziemiach Odzyskanych
  


• Na podstawie dekretu PKWN z 31 sierpnia 1944 zostały utworzone miejsca odosobnienia, więzienia i ośrodki pracy przymusowej dla „hitlerowskich zbrodniarzy oraz zdrajców narodu polskiego”. Obóz pracy nr 129 Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło w Lubaniu^[9].


• 3 września 1945 – otwarcie pierwszej po wojnie Szkoły Podstawowej nr 1^[10]
  


• 10 września 1945 – otwarcie LO w Lubaniu^[11]
  


• 1946 – włączenie do województwa wrocławskiego
  


• 1975 – włączenie do Województwa Jeleniogórskiego
  


• 1999 – utworzenie Powiatu Lubańskiego w Województwie Dolnośląskim
  


• 2000 – Likwidacja Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego w Lubaniu


• 2004 – Odbudowa zabudowy śród-rynkowej w Lubaniu

Zabytki |

Mury obronne, XIV w.

Baszta Bracka z 1318 r.

Kościół ewangelicki Marii Panny, poł. XIV–XIX w.

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty^[12]:

• obszar starego miasta


• kościół parafialny pw. Trójcy Świętej, ul. Szymanowskiego 1, neogotycki z lat 1857–1861 w/g projektu Alexisa Langera.


• Zabytkowy szpital przedwojenny przy ulicy Zawidowskiej obecnie mała część budynku została przebudowana na mieszkania


• 
  kościół ewangelicki Marii Panny, al. Kombatantów, z drugiej poł. XIV–XIX w.


• kościół ewangelicki pw. Świętego Krzyża, pl.Okrzei (obecnie nie istnieje).


• wieża Trynitarska (dzwonnica dawnego kościoła pw. Świętej Trójcy), pl. Lompy, z 1320 r. – pierwszej poł. XIV, XIX w., pozostałość rozebranego w XIX wieku kościoła pw. Świętej Trójcy


• cmentarz ewangelicki, obecnie komunalny, ul. Wrocławska


• Wystawa SCHRON

Unikalne muzeum poświęcone bitwie o Lubań w 1945 r.

• cmentarz rzym.-kat., obecnie nieczynny, z poł. XIX w.


• park miejski, ul. Kombatantów, z pocz. XIX w

• 
  mury miejskie z 1318 r., zbudowane z kamienia bazaltowego z okolicznych kamieniołomów; pierwotnie otoczone fosą; w podwójnym pierścieniu murów znajdowały się cztery główne bramy miejskie: Nowogrodziecka, Mikołajska, Bracka i Zgorzelecka; obecnie pozostałości – fragmenty wzdłuż ul. Podwale:
  
  • wieża obronna – baszta Bracka, obok kościoła Świętego Krzyża, z 1318 r. – XIV w., część rozebranej w XIX wieku Bramy Brackiej
  
  


• wieża „Kramarska” (d. ratuszowa), z XIV w., pozostałość XIV-wiecznego ratusza
  


• 
  ratusz zbudowany w 1554 r. – XVI w. w stylu renesansowym; obecnie mieści Salę Rajców Miejskich, Muzeum Regionalne (d. Muzeum Osadnictwa Wojskowego), Urząd Stanu Cywilnego oraz Miejską Bibliotekę Publiczną


• dom, ul. 7 Dywizji 12, z k. XIX w.


• willa, obecnie szkoła, ul. Górna 1, z XIX w./XX w.


• dom,dawniej rozlewnia wód, ul. Grunwaldzka 11, z XVI w., 1760 r. XIX w.


• budynki dawnej cegielni Augustina, ul. Izerska 7, z drugiej poł. XIX–XX w.:
  
  
  
  • budynek administracyjny
  
  
  • budynek produkcyjny, obecnie magazyn
  
  
  
  


• zespół willowy, ul. Kombatantów 2 i 2a, z pierwszej poł. XIX w., 1874 r.:
  
  
  
  • willa
  
  
  • stajnia z wozownią
  
  
  • park
  
  
  • ogrodzenie z bramą
  
  
  
  


• willa z parkiem, ul. Kombatantów 11, z czwartej ćw. XIX w.


• budynek z XVIII/XIX w. przy ul. Lompy 1 (dawne gimnazjum)


• sąd, pl. 3 Maja 12, z 1899 r.


• magazyn „Dom Solny” lub Dom Zbożowy, ul. Podwale 4, z 1539 r., 1689 r., XIX w., budynek zbudowany z kamienia bazaltowego ufundowany przez Radę Miejską spełniał swoje funkcje do XIX wieku, później służył jako więzienie miejskie


• dom, ul. Spółdzielcza 17, z drugiej poł. XVIII w., XIX w., XX w.


• dom „Pod Okrętem”, ul. Stara 1, z 1715 r. – XVIII w., rodzinny dom kupieckiej rodziny Kirchoffów (obecnie siedziba Urzędu Skarbowego).


• dom, ul. Tkacka 27, z ok. 1900 r.


• zespół domu, ul. Warszawska 2, z k. XIX w.:
  
  
  
  • dom
  
  
  • budynek gospodarczy
  
  
  • ogród
  
  
  
  


• dom, ul. Wąska 6, z XVIII w., druga poł. XIX w.


• obiekty po byłych Królewskich Zakładach Kolei Górskiej (ZNTK Lubań), ul. Gazowa - wpisane do rejestru zabytków, wraz z obiektem parowozowni wachlarzowej. Jeden z największych tego typu zachowanych obiektów w Polsce i Europie.

Lubań – Uniegoszcz

• kościół par. pw. Narodzenia NMP, ul. Różana, z XVI–XVIII w.


• dom, ul. Jeleniogórska 18

inne zabytki:

• 
  park na Kamiennej Górze
  


• 
  most w Lubaniu, najstarszy most drogowy użytkowany na drogach zarządzanych przez GDDKiA w Polsce wybudowany w 1861 roku.

Centrum miasta. Widok z Baszty Brackiej

Słup pocztowy z XVIII wieku z herbem Polski (rekonstrukcja 2005 rok).

Podział Administracyjny |

Centrum |

• Stare Miasto


• Śródmieście (Przedmieścia Brackie, Mikołajskie, Zgorzeleckie)

Osiedla |

• Osiedle Piastów


• Osiedle Waryńskiego


• Osiedle Zodiak


• Osiedle Fabryczna


• Osiedle Kolejowa

Dzielnice |

• Księginki


• Uniegoszcz

Polityka |

Miasto |

Wybory na burmistrza miasta i radę miasta od 2002 roku.

Kadencje burmistrza miasta Lubań |

Rada miasta |

Posłowie i Senatorowie |

Posłowie |

 Osobny artykuł: Okręg wyborczy nr 1 do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.

• Marzena Machałek


• Ewa Drozd


• Robert Winnicki


• Elżbieta Stępień

Senator |

• Rafał Ślusarz

Inni politycy |

• Michał Turkiewicz

Transport |

Drogi |

Lubań położony jest 11 km na południe od Autostrady A4 (E40) (dojazd 296).

Linie kolejowe |

 Osobny artykuł: Lubań Śląski.

Obiekt zabytkowego dworca Lubań

• 
  279: Węgliniec – Lubań


• 
  274: Jelenia Góra – Lubań – Zgorzelec (Linia Lubań – Zgorzelec reaktywowana dla ruchu pasażerskiego w grudniu 2011)


• 
  337: Lubań – Leśna (linia towarowa).

Komunikacja Autobusowa |

Na terenie miasta funkcjonują różni przewoźnicy: PKS Voyager oraz Bieleccy^[18]. W maju 2016 r. stary dworzec autobusowy został wyburzony^[19], w jego miejsce wybudowano Galerię „Inbag”^[20] – obiekt handlowo-usługowy, posiadający infrastrukturę dworca autobusowego^[21][22][23].

Komunikacja miejska |

Pierwsze plany wprowadzenia komunikacji miejskiej w Lubaniu powstały w latach siedemdziesiątych XX wieku^[24], jednak pierwsze autobusy wyjechały na ulice miasta w czerwcu 1989. Były to (i nadal są) zwykłe pojazdy PKS, nieprzystosowane do kursowania w mieście (m.in. brak pneumatycznie otwieranych drzwi). Spółka PKS Voyager, która przejęła transport miejski w Lubaniu po upadku Pekaes Lubań, planuje wprowadzenie pojazdów przystosowanych do transportu miejskiego^[24].

Od roku 2011 funkcjonują cztery linie komunikacji miejskiej^[25].

Media |

Portale |

• eluban.pl^[26]
  


• Przegląd Lubański www.lubanski.eu


• Telewizja Lubań www.tvluban.pl

Prasa |

• Ziemia Lubańska

Radio i Telewizja |

Uwzględniono Polskie stacje radiowe. Istnieją także stacje internetowe: Radio Lubań^[28] i Radio-Sawanna^[29]

Lubań w kadrze |

Produkcje filmowe na terenie miasta:

• Film promocyjny miasta Lubań^[30]
  


• Materiał TVP Wrocław pt. "Miasteczko jak ze snu"^[31]
  


• Programy historyczne "Echa Przeszłości"; odc. 18 "Zbrodniarze - Lubań"^[32]; odc. 45 "Lubań "45" (wrzesień 2012)^[32]; "Kamienna Góra w Lubaniu" (październik 2014)^[33]
  

Szkolnictwo |

Tarcza szkolna ZSZ PKP w Lubaniu

Żłobki, przedszkola, szkoły podstawowe i szkoły ponadgimnazjalne w Lubaniu:

Gospodarka |

W Lubaniu znajdują się następujące zakłady pracy:

• Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej (PEC Lubań Sp. z o.o.)


• Agromet ZEHS Lubań


• Imakon Sp. z o.o.


• „IMKA” Dr. Schumacher Sp. z o.o.


• Chromex Sp. z o.o.


• Automatec Sp. z o.o.

W mieście są także spółki miejskie :

• Lubańskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. Lubań


• Lubańskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego Sp. z o.o. Lubań


• Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. Lubań


• Zakład Gospodarki i Usług Komunalnych Sp. z o.o. Lubań

Zlokalizowane w mieście Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego w 2000 roku zostały postawione w stan upadłości.

Znani ludzie |

Urodzeni |

• 
  Angelika Jakubowska - modelka


• 
  Agnieszka Stanuch - kajakarka górska


• 
  Christian Gottfried Hoffmann - niemiecki historyk i prawnik


• 
  Heinz Keßler - dowódca wojskowy


• 
  Jan Michalski - polski przedsiębiorca , polityk (PO)


• 
  Jacek Dewódzki - muzyk


• 
  Karl Hanke - sekretarz osobisty Josepha Goebbelsa
  


• 
  Konrad Rowiński - polityk samorządowy (PO)


• 
  Zuzanna Efimienko - polska siatkarka


• 
  Krzysztof Kuliński - polski aktor filmowy i teatralny

Dorastali |

• 
  Arno Schmidt - pisarz


• 
  Feliks Netz - pisarz, poeta

Zmarli |

• Immanuel Friedrich Gregorius - niemiecki luterański teolog (7 luty 1730 - † 9 września 1800)

Honorowi obywatele miasta |

• 
  Ks. Jan Lombardzki – wieloletni proboszcz parafii pw. Świętej Trójcy^[48][49]
  


• 
  Feliks Netz – pisarz, poeta^[50]
  

Demografia |

Dane z 31 grudnia 2009^[51]:

Piramida wieku mieszkańców Lubania w 2014 roku^[52].

Opieka zdrowotna |

W mieście znajduje się Łużyckie Centrum Medyczne im. Lucjana Kopcia^[53], który posiada:

• 8 oddziałów szpitalnych


• 9 poradni specjalistycznych


• 2 pracownie

Religia |

Kościół Świętej Trójcy

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

• 
  Kościół Rzymskokatolicki
  
  
  
  • Parafia pw. św. Jadwigi Śląskiej
  
  
  • Parafia Trójcy Świętej
  
  
  • Parafia pw. św. Maksymiliana Marii Kolbe
  
  
  • Parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa i Świętego Jakuba Apostoła
  
  
  • Parafia pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
  
  
  • Dom Główny Zgromadzenia Sióstr św. Marii Magdaleny od Pokuty^[54][55]
    
  
  
  
  


• 
  Kościół Ewangelicko-Augsburski
  
  • Parafia Ewangelicko-Augsburska
  
  


• 
  Kościół Zielonoświątkowy
  
  • Zbór w Lubaniu
  
  


• 
  Kościół Boży w Chrystusie
  
  • Zbór w Lubaniu
  
  


• 
  Kościół Adwentystów Dnia Siódmego
  
  • Zbór w Lubaniu
  
  


• 
  Świadkowie Jehowy
  
  • Dwa zbory^[56]
    
  
  

Turystyka |

Przez miasto przebiega Dolnośląska Droga św. Jakuba - odcinek szlaku pielgrzymkowego do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela w Hiszpanii.

Muzea |

W mieście istnieją 3 muzea:

• 
  Muzeum Regionalne mieszczące się w Ratuszu miejskim
  


• Wystawa "Schron" mieszcząca się w byłym bunkrze w okolicy urzędu miasta i baszty Brackiej


• Muzeum Broni i Militariów mieszczące się w podziemiach dworca kolejowego^[57]
  

Współpraca międzynarodowa |

Miasta partnerskie^[58]:

• 
  Kolin (Czechy)


• 
  Löbau (Niemcy)


• 
  Prienai (Litwa)

Zobacz też |

• Ośrodek Szkoleń Specjalistycznych Straży Granicznej w Lubaniu


• 19 Pułk Piechoty im. von Courbière’a (2 Poznański)


• Synagoga w Lubaniu


• Cmentarz żydowski w Lubaniu


• Stadion Miejski w Lubaniu


• Łużyce Lubań


• Łużyce Górne


• Łużyce


• Wały Łużyckie


• Związek Miast Polskich

Przypisy |

Bibliografia |

• Waldemar Bena: Lubań wczoraj i dziś. Lubań: 2005.

Linki zewnętrzne |

• Oficjalna strona miasta


• 
  Lubań w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. V: Kutowa Wola – Malczyce. Warszawa 1884. (1884)

p • d • e Miasta województwa dolnośląskiego Miasta powiatowe Bolesławiec Dzierżoniów Głogów Góra Jawor Jelenia Góra Kamienna Góra Kłodzko Legnica Lubań Lubin Lwówek Śląski Milicz Oleśnica Oława Polkowice Strzelin Środa Śląska Świdnica Trzebnica Wałbrzych Wołów Wrocław Ząbkowice Śląskie Zgorzelec Złotoryja Miasta gminne Bardo Bielawa Bierutów Bogatynia Boguszów-Gorce Bolków Brzeg Dolny Bystrzyca Kłodzka Chocianów Chojnów Duszniki-Zdrój Głuszyca Gryfów Śląski Jaworzyna Śląska Jedlina-Zdrój Jelcz-Laskowice Karpacz Kąty Wrocławskie Kowary Kudowa-Zdrój Lądek-Zdrój Leśna Lubawka Lubomierz Mieroszów Międzybórz Międzylesie Mirsk Niemcza Nowa Ruda Nowogrodziec Oborniki Śląskie Olszyna Piechowice Pieńsk Pieszyce Piława Górna Polanica-Zdrój Prochowice Prusice Przemków Radków Siechnice Sobótka Stronie Śląskie Strzegom Syców Szczawno-Zdrój Szczytna Szklarska Poręba Ścinawa Świebodzice Świeradów-Zdrój Świerzawa Twardogóra Wąsosz Węgliniec Wiązów Wleń Wojcieszów Zawidów Ziębice Złoty Stok Żarów Żmigród Portal:Województwo dolnośląskie Wikiprojekt:Dolny Śląsk

p • d • e Powiat lubański Miasta Leśna Lubań Olszyna Świeradów-Zdrój Gminy miejskie Lubań Świeradów-Zdrój Gminy miejsko-wiejskie Leśna Olszyna Gminy wiejskie Lubań Platerówka Siekierczyn