Bazylika św. Piotra na Watykanie
| |||||||||||||||||||||||||||
Bazylika większa | |||||||||||||||||||||||||||
 Widok ogólny bazyliki | |||||||||||||||||||||||||||
Państwo |  Watykan | ||||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | Watykan | ||||||||||||||||||||||||||
Wyznanie | katolickie | ||||||||||||||||||||||||||
Kościół | rzymskokatolicki | ||||||||||||||||||||||||||
Wezwanie | św. Piotr | ||||||||||||||||||||||||||
Wspomnienie liturgiczne | 22 lutego | ||||||||||||||||||||||||||
| Przedmioty szczególnego kultu | |||||||||||||||||||||||||||
Relikwie | św. Piotr, bł. i św. papieże | ||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Watykanu   Papieska Bazylika Świętego Piotra na Watykanie | |||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Włoch  Papieska Bazylika Świętego Piotra na Watykanie | |||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Lacjum  Papieska Bazylika Świętego Piotra na Watykanie | |||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Rzymu  Papieska Bazylika Świętego Piotra na Watykanie | |||||||||||||||||||||||||||
 41°54′08″N 12°27′12″E/41,902222 12,453333 | |||||||||||||||||||||||||||
Strona internetowa | |||||||||||||||||||||||||||
Bazylika Świętego Piotra na Watykanie (wł. Basilica Papale di San Pietro in Vaticano, łac. Basilica Sancti Petri) – rzymskokatolicka bazylika na Watykanie, zbudowana w latach 1506–1626, na miejscu starszej bazyliki wczesnochrześcijańskiej, fundacji cesarza Konstantyna Wielkiego. Jedna z czterech bazylik większych Rzymu oraz jedna z wielu bazylik papieskich (dawniej patriarchalnych). Sanktuarium, jedno z najważniejszych ośrodków pielgrzymkowych. Wedle tradycji bazylika stoi na miejscu pochówku św. Piotra, uznawanego przez katolików za pierwszego papieża – jego grób leży pod głównym ołtarzem. Świątynia jest nekropolią papieży, w tym świętych m.in. Leona I, Leona III, Grzegorza Wielkiego, Piusa X, Jana XXIII i Jana Pawła II. Czołowe dzieło architektury renesansu i baroku, z bardzo bogatym wystrojem wnętrza, gdzie znalazły się również zabytki pochodzące z dawnej konstantyńskiej bazyliki zbudowanej w tym miejscu (m.in. brązowa figura św. Piotra Arnolfa di Cambio). W okresie nowożytnym swoje dzieła sztuki wykonali tu Michał Anioł (Pieta Watykańska), Gianlorenzo Bernini (m.in. ołtarz Świętego Piotra z baldachimem, Cathedra Petri, nagrobki papieży Aleksandra VII i Urbana VIII, figura św. Longinusa), Alessandro Algardi, Antonio Canova, Bertel Thorvaldsen.
Bazylika watykańska jest drugim co do wielkości kościołem na świecie (powierzchnia: 23 000 m²; większą świątynią jest tylko bazylika Matki Boskiej Królowej Pokoju w Jamusukro o powierzchni: 30 000 m²) i jedno z najważniejszych świętych miejsc katolicyzmu. Usytuowana jest przy placu Świętego Piotra, do którego prowadzi z centrum Rzymu Via della Conciliazione.
Spis treści
1 Historia budowli
1.1 Bazylika wczesnochrześcijańska
1.2 Nowa bazylika
2 Wymiary
3 Bazylika z zewnątrz
3.1 Fasada
3.2 Przedsionek
4 Wnętrze bazyliki
4.1 Korpus nawowy
4.1.1 Nawa główna
4.1.2 Nawy boczne i kaplice
4.2 Skrzyżowanie naw
4.2.1 Kopuła
4.2.2 Rzeźby w niszach filarów
4.2.3 Konfesja Świętego Piotra
4.3 Obejście
4.4 Prezbiterium
4.4.1 Cathedra Petri
5 Galeria
6 Archiprezbiterzy Bazyliki Watykańskiej
7 Zobacz też
8 Przypisy
9 Linki zewnętrzne
Historia budowli |
Rekonstrukcja wyglądu wczesnochrześcijańskiej Bazyliki, wzniesionej przez Konstantyna.
Posąg Świętego Piotra we wnętrzu bazyliki, przypisywany Arnolfo di Cambio.
Wnętrze Bazyliki św. Piotra
Widok na konfesję Świętego Piotra z baldachimem Gianlorenzo Berniniego
Cathedra Petri
Wnętrze kopuły
Nagrobek papieża Aleksandra VII, dzieło Gianlorenzo Berniniego
Widok na Bazylikę św. Piotra z Mostu św. Anioła
Wnętrze zakrystii
Bazylika wczesnochrześcijańska |
Bazylika została zbudowana przez Konstantyna Wielkiego ok. 324 r. jako świątynia memorialna nad grobem Świętego Piotra. Była to duża (122,0 × 64,0 m), pięcionawowa bazylika zakończona poprzeczną nawą – transeptem z przylegającą do niej absydą w osi nawy głównej. Od wschodu poprzedzało ją duże atrium z fontanną umieszczoną w jego części centralnej (z fontanny zachowała się rzeźba szyszki pinii umieszczona w niszy na dziedzińcu Szyszki na Watykanie).
Bazylika, położona poza murami Rzymu, stała się miejscem pielgrzymek dla wyznawców chrześcijaństwa. Po jej ograbieniu przez arabskich piratów (w 846) papież Leon IV podjął decyzję o otoczeniu bazyliki i przylegających do niej budynków murem obronnym. W ten sposób powstało tzw. „miasto leonowe”.
Nowa bazylika |
Na początku XVI wieku Juliusz II podjął decyzję o zburzeniu grożącej zawaleniem bazyliki z czasów Konstantyna i zbudowaniu w tym miejscu nowej świątyni. W czasie burzenia zniszczono wiele zabytków sztuki, grobów świętych[1]. Zadanie powierzył Donato Bramantemu, który zaprojektował świątynię na planie centralnym krzyża greckiego z kopułą nad przecięciem naw. Budowę rozpoczęto w 1506 r. Po śmierci Bramantego (1514) budowę kontynuował Rafael Santi wraz z pomocnikiem Bramantego – Giuliano da Sangallo. Rafael zaproponował zmianę w projekcie z planu centralnego na bazylikę z podłużną nawą główną. Prace przerwała jego przedwczesna śmierć w 1520 roku. Na jego miejsce pojawił się Baldassare Peruzzi, który ponownie zmienił koncepcję bazyliki, wracając do układu budowli centralnej. Musiał się również zmierzyć z innym problemem – układ kolumn pod kopułą okazał się zbyt słaby i zaczął pękać. Peruzzi rozwiązał to przez pogrubienie kolumn i dostawienie dodatkowych filarów. Niestety i jego kariera, jako budowniczego bazyliki, skończyła się dość szybko, bo w 1527, ze względu na Sacco di Roma, fundusze przeznaczone na budowle kościelne mocno stopniały. Po kilku miesiącach budowniczym został Antonio da Sangallo. Sangallo młodszy chciał jednak zmienić koncepcję bazyliki, wydłużając całość w jedną stronę oraz wprowadzając elewację dwuwieżową.
Kolejnym budowniczym bazyliki został Michał Anioł (1546), który stworzył nowy (i w znacznym stopniu ostateczny) późnorenesansowy projekt kościoła, mający najwięcej wspólnego z projektem Bramantego z 1505 roku. W porównaniu z Bramantem projekt Michała Anioła cechuje większa zwartość i jednolitość planu oraz monumentalizm elewacji, zdradzający związki z architekturą starożytnego Rzymu. Po objęciu kierownictwa Michał Anioł rozpoczął budowę trzech absyd i kopuły. Prace prowadził do śmierci, czyli do 1564 r. W tym czasie ukończono budowę absydy z lewej strony bazyliki oraz bęben kopuły.
Dzieło Bramantego, Rafaela i Michała Anioła było kontynuowane przez architektów Pirro Ligorio, Vignolę, Giacomo della Portę (który w 1590 ukończył kopułę według projektu Michała Anioła), Domenico Fontanę, Giovanniego Fontanę i Carlo Maderno (od 1605). Ten ostatni na polecenie papieża Pawła V zmienił plan kościoła na krzyż łaciński dobudowując podłużną nawę od wschodu oraz zaprojektował obecną fasadę od strony placu św. Piotra, utrzymaną w duchu baroku. Za pontyfikatu papieży Urbana VIII, Alekandra VII i Klemensa IX Gianlorenzo Bernini wraz z zespołem uczniów i współpracowników wykonał zespół dzieł architektury i rzeźby tworzących spójną całość, zarówno w obrębie bazyliki i na zewnątrz, aż po rzekę Tyber. Most Aniołów otrzymał figury anielskie trzymające arma Christi. Poprzedzający bazylikę plac otoczył portyk w kształcie elipsy i trapezu, zwieńczony figurami świętych. Wnętrze bazyliki otrzymało bogaty wystrój w postaci m.in. baldachimu nad grobem św. Piotra otoczonego z czterech stron monumentalnymi figurami świętych Andrzeja, Weroniki, Longinusa i Heleny oraz zamykająca prezbiterium Cathedra Petri.
Bazylika św. Piotra została konsekrowana 18 listopada 1626 przez papieża Urbana VIII. Przez wiele lat był to największy kościół chrześcijański.
Wymiary |
Wymiary bazyliki
- długość zewnętrzna – ponad 211,50 m;
- długość wewnętrzna – 186,00 m;
- długość nawy poprzecznej – 137,50 m;
- szerokość nawy głównej – 27,00 m;
- wysokość nawy głównej – 46,00 m.
Wymiary kopuły
- masa całkowita – ok. 14000 ton;
- wysokość zewnętrzna (od poziomu ulicy do wierzchołka krzyża na kopule) – 133,30 m;
- wysokość wewnętrzna (od posadzki do brzegu latarni): 117,57 m;
- średnica zewnętrzna – 58,90 m;
- średnica wewnętrzna: m 41,50[2].
Bazylika z zewnątrz |
Fasada |
Fasada bazyliki jest dziełem Carlo Maderny, który wykorzystał jako budulec trawertyn, pochodzący z Tivoli. 10 lutego 1608 roku został położony pierwszy kamień pod jej budowę, natomiast 21 lipca 1612 roku większość prac została zakończona, jednak kolejne dwa lata trwało ozdabianie fasady ornamentami. Jej szerokość to 114,69 m, a wysokość – 48 m. Na belkowaniu fasady, wielkimi literami wypisana jest po łacinie inskrypcja: „IN HONOREM PRINCIPIS APOST. PAULUS V BURGHESIUS ROMANUS PONT. MAX. AN. MDCXII PONT VII”, co znaczy „Na cześć Księcia Apostołów. Paweł V Borghese Rzymianin, Papież, w 1612 roku, siódmym swojego pontyfikatu”.
Na fasadzie znajduje się 9 okien z balkonami. Centralne (nad wejściem głównym) nazywane jest Lożą Błogosławieństw. Stąd ogłaszany jest światu wybór nowego papieża, z tego też miejsca nowo wybrany papież udziela swojego pierwszego błogosławieństwa Urbi et Orbi. W czasie uroczystości kanonizacyjnych w oknach tych umieszcza się wizerunki nowych świętych.
Tuż pod Lożą Błogosławieństw znajduje się płaskorzeźba wykonana przez Ambrogio Buonvicino, przedstawiająca Chrystusa, wręczającego św. Piotrowi klucze do Królestwa Niebieskiego.
Fasada skrywa w sobie dwie niepełne wieże, które nigdy nie zostały ukończone, wbrew pomysłom twórców. Prace musiano przerwać ze względu na osiadanie gruntu pod wieżami. Kolejna próba także zakończyła się niepowodzeniem ze względu na powstałe w wyniku prac pęknięcie fasady bazyliki. Ostatecznie zamysł budowy wież porzucono w 1790 roku, gdy na ich szczytach umieszczono dwa zegary, których twórcą był Giuseppe Valadier.
W wieży po lewej stronie znajduje się Brama Dzwonów, gdzie zawieszonych jest 6 dzwonów, z których największy waży 8 ton. Jest to dzwon Św. Marka, którego głos obwieszcza śmierć lub wybór papieża.
Na szczycie fasady ustawionych zostało 13 posągów. Miejsce centralne zajmuje postać Jezusa Chrystusa Odkupiciela otoczonego przez 11 apostołów. Brakuje wśród nich św. Piotra. Nie znajdziemy tu również oczywiście Judasza, jego miejsce zajmuje wybrany przez samego Boga, jak podają Dzieje Apostolskie, św. Maciej. Apostołom towarzyszy także św. Jan Chrzciciel. Rzeźby mają 5,7 m wysokości. I tak, patrząc od lewej widzimy: Tadeusza, Mateusza, Filipa, Tomasza, Jakuba Starszego, Jana Chrzciciela, Chrystusa Odkupiciela, Andrzeja, Jana Ewangelistę, Jakuba Młodszego, Bartłomieja, Szymona i Macieja.
Przed czołem fasady znajduje się 8 kolumn[3].
Przedsionek |
Kościół poprzedza przedsionek (narteks), którego głębokość wynosi 13,0 m. Front kościoła to 13,0 m fasada przedsionka zaprojektowana przez Carlo Maderno. Nad wejściem znajduje się sala połączona z pałacem papieskim. Ze środkowego balkonu tej sali papież udziela błogosławieństwa Urbi et Orbi – Miastu i Światu.
Fasadę wieńczą rzeźby przedstawiające 11 apostołów (brakuje tylko św. Piotra), Jana Chrzciciela oraz ustawiona w części centralnej, figura Chrystusa. Na sklepieniu przedsionka, w środkowej części, umieszczono mozaikę Giotta Navicella pochodzącą z pierwszej bazyliki. Mozaika przedstawia Chrystusa ratującego łódź apostołów na wzburzonym morzu.
Po bokach przedsionka zlokalizowano dwa pomniki konne. Pierwszy z nich znajduje się obok wejścia na Scala Regia prowadzących do reprezentacyjnych sal Pałacu Watykańskiego. Zarówno schody (lata 1663-66) i pomnik rzymskiego cesarza Konstantyna Wielkiego (1670 r.) zaprojektował Gianlorenzo Bernini. Po przeciwległej stronie przedsionka znajduje się pomnik cesarza Karola Wielkiego z 1725 r. dłuta Agostino Cornacchini.
Z przedsionka do wnętrza bazyliki prowadzi pięcioro drzwi, z których środkowe ozdobione płaskorzeźbami z scenami z życia i śmierci św. Piotra zostały wykonane na polecenie Eugeniusza IV, w XV wieku przez Filarete do pierwszej bazyliki. Drzwi skrajne po prawej stronie to Święta Brama otwierana z okazji roku świętego. Zdobią je płaskorzeźby z scenami z Ewangelii oraz przedstawienie otwarcia Bramy w 1950 r. przez papieża Piusa XII. (Brama została wykonana przez Vico Consorti na zamówienie Piusa XII o otwarta po raz pierwszy 24 grudnia 1949). Brama od strony bazyliki jest niewidoczna, zasłania ją mur, który zostanie zburzony a brama otwarta dopiero po ogłoszeniu kolejnego jubileuszu roku świętego. Drzwi skrajne po lewej stronie to Brama Śmierci, wykonana przez Giacomo Manzu w 1964.
Wnętrze bazyliki |
| Topografia wystroju wnętrza bazyliki Świętego Piotra | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Rzut bazyliki z numerami poszczególnych zabytków | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Wystrój wnętrza jest harmonijnie dopasowany do renesansowej i barokowej architektury bazyliki. Aranżacja wnętrza stanowiła zamknięcie długoletnich prac budowlanych sięgających czasów pontyfikatu Juliusza II i trwała jeszcze długo po konsekracji bazyliki w roku 1628. Program ideowy jest dziełem współpracy między papieżem Urbanem VIII Barberinim z artystami, głównie z Berninim, odzwierciedla ambicje potrydenckiego Kościoła do ukształtowania symbolicznych form dla władzy papieskiej, która w dobie kontrreformacji zmierzała do supremacji zarówno na obszarze sakralnym i świeckim. Znaczącą część wystroju tworzą dzieła rzeźby głównie z XVII wieku i z następnych stuleci, głównie pełnoplastyczne wizerunki świętych oraz monumentalne pomniki nagrobne papieży, dla których watykańska bazylika jest najważniejszym miejscem wiecznego spoczynku. Barokową dekorację rzeźbiarską uzupełniają liczne kartusze z herbami papieży oraz figurki putt i aniołów.
Korpus nawowy |
Nawa główna |
Nawa główną bazyliki przekrywa sklepienie kolebkowe ozdobione kasetonami. Wypełnia je XVIII-wieczna dekoracja ornamentalno-roślinna powstała za pontyfikatu Piusa VI, którego herb widnieje na sklepieniu.
Pomiędzy parami pilastrów znajdują się w dwóch strefach nisze mieszczące pełnoplastyczne figury świętych, wykonane w XVIII-XX w. Wraz z posągami umieszczonymi w obrębie ramion transeptu i prezbiterium tworzą cykl świętych założycieli zgromadzeń zakonnych. W obrębie nawy głównej znajdują się m.in. XVIII-wieczne posągi Filipa Neri, Wincentego a Paolo, Teresy z Ávili wykonane przez twórców rzeźb fontanny di Trevi - Giovanniego Battisty Mainiego, Pietra Bracciego, Filippa Della Valle, autorem figury Ignacego Loyoli jest Camillo Rusconi. Postać Jana Bosco wykonał Pietro Canonica. Na bogato dekorowanej posadzce zaznaczono długość największych kościołów chrześcijańskich. W połowie długości nawy widnieje odległość 103,5 m odnosząca się do jedynego, uhonorowanego w ten sposób, polskiego kościoła – bazyliki Mariackiej w Gdańsku.
Nawy boczne i kaplice |
Do naw bocznych przylegają kaplice. W pierwszej od wejścia po prawej stronie kościoła (północnej) jest kaplica Świętego Krzyża, gdzie znajduje się Pietà watykańska. Od czasu uszkodzenia rzeźby przez szaleńca osłania ją kuloodporna szyba. Rzeźba została wykonana w 1498 r. przez 24-letniego, nieznanego jeszcze wtedy Michała Anioła. Na szarfie widnieje ledwo widoczny napis: Michael Angelus Bonarotus Florentinus faciebat („wykonał Michał Anioł Buonarroti Floreńczyk”). Napis został umieszczony przez samego mistrza, który zorientował się, że jego dzieło przypisywane jest innym twórcom, a jego nazwiska nikt nie zna. Naprzeciw tej kaplicy umieszczony jest pomnik królowej Szwecji – Krystyny Wazy, która po abdykacji przeszła na wiarę katolicką, osiadła w Rzymie i po śmierci (1689) została pochowana w podziemiach bazyliki.
W kaplicy Świętego Sebastiana znajduje barokowy ołtarz ze sceną Męczeństwa św. Sebastiana, pędzla Domenichina, datowany na lata 1628-31. Pod ołtarzem znalazł się nagrobek papieża św. Jana Pawła II, przeniesiony tu z Grot Watykańskich po beatyfikacji. Za tą kaplicą, w nawie bocznej do filarów przylegają pomniki Innocentego XII (Filippo della Valle, 1746) oraz Matyldy z Canossy, dzieło wykonane po translacji ciała margrabiny w 1634 roku, na zlecenie Urbana VIII. Płytę sarkofagu zdobi relief z przedstawieniem upokorzenia cesarza Henryka IV przez Grzegorza VII w Canossie. Dzieło wykonał Bernini; stojący ponad sarkofagiem posąg Matyldy wyrzeźbił Andrea Bolgi.
Kaplica Najświętszego Sakramentu jest miejscem całodziennej adoracji i prowadzi z bazyliki do pałacu papieskiego. Ołtarz zdobi obraz z Trójcą Świętą pędzla Pietra da Cortony oraz brązowe, częściowo złocone tabernakulum zaprojektowane przez Berniniego w formie budowli centralnej nakrytej kopułą. Otaczają ją niewielkie figurki dwunastu apostołów. Jako wzór posłużyło dzieło Donato Bramantego - Tempietto przy kościele San Pietro in Montorio.
Po stronie lewej (południowej), na wysokości pomnika królowej Krystyny znajduje się pomnik Marii Klementyny Sobieskiej, wnuczki Jana III Sobieskiego oraz pomnik jej męża Jakuba Stuarta i dwóch ich synów: Karola Edwarda i Henryka Benedykta, kardynała.
Skrzyżowanie naw |
W okresie renesansu skrzyżowanie naw z kopułą stanowiło centralną przestrzeń całej świątyni, sam środek zajmowała konfesja św. Piotra. Po rozbudowie bazyliki w dobie baroku zachowano w tym miejscu ideowe centrum poprzez wzniesienie przez Berniniego potężnego baldachimu uzupełniającego konfesję pierwszego papieża. Konfesję otoczono czterema miejscami kultu świętych (Andrzeja - brata św. Piotra, Weroniki, Longina i Heleny) oraz Męki Pańskiej (relikwii chusty, krzyża i lancy). Miejsca te oprawiono bogatą dekoracją architektoniczno-rzeźbiarską
Kopuła |
Cztery masywne filary podtrzymują kopułę o średnicy 42 m. Jej wnętrze podzielone zostało na ułożone promieniście pola i ozdobione mozaikami Cavaliera d’Arpino. Pod gzymsem, u nasady okrągłego tamburu z 16 oknami figuruje łacińska inskrypcja napisana rzymską antykwą:
TV ES PETRVS ET SVPER HANC PETRAM AEDIFICABO ECCLESIAM MEAM ET TIBI DABO CLAVES REGNI CAELORVM (Ty jesteś Piotr (opoka) i na tej opoce zbuduję kościół mój i dam Ci klucze Królestwa Niebieskiego). Królestwo Niebieskie jest głównym wątkiem programu ikonograficznego mozaik. We wnętrzu latarni ukazany jest Bóg Ojciec, niżej krąg anielski, następnie Chrystus, Maria i apostołowie oraz święci i papieże. Na pendentywach ukazano wizerunki Czterech Ewangelistów.
Rzeźby w niszach filarów |
Każdy z czterech potężnych filarów charakteryzuje się podziałem na dwie strefy, niższą, gdzie znajdują się nisze i wyższą mieszczącą balkony, które zdobią płaskorzeźby i flankujące je pary spiralnych filarów, które są spoliami przegrody za którą znajdowało się prezbiterium dawnej konstantyńskiej bazyliki. Balkony służyły do uroczystego wystawiania relikwii najwyższej rangi: chusty św. Weroniki, drzewa z krzyża Chrystusowego, fragmentu włóczni oraz głowy św. Andrzeja. Postaci te zostały ukazane w formie monumentalnych, pełnoplastycznych figur, których inicjatorem i fundatorem posągów był papież Urban VIII, zaś projektantem całości był Gianlorenzo Bernini, on sam wykonał w roku 1639 jedynie figurę św. Longina. Figura św. Weroniki z 1632, jest dziełem Francesca Mochiego, św. Andrzeja Apostoła wyrzeźbił Francois Duquesnoy w 1640 roku, posąg św. Heleny (matki Konstantyna Wielkiego) z 1646, wykonał Andrea Bolgi.
Pod figurami św. Longina i św. Andrzeja znajdują się zejścia do Grot Watykańskich, w których znajdują się sarkofagi papieskie i kaplice.
Po prawej stronie ołtarza papieskiego znajduje się XIII-wieczny brązowy posąg Błogosławiącego św. Piotra, dzieło Arnolfo di Cambio.
Konfesja Świętego Piotra |
Pod kopułą, znajduje się konfesja Świętego Piotra. Znajduje się ok. 7,0 m nad grobem patrona bazyliki (według badań archeologicznych przeprowadzonych w latach 1939–1950) znajdującej się w specjalnej krypcie, do której wejście prowadzi przed ołtarzem. Sam ołtarz tzw. papieski stanowi prosta, pozbawiona dekoracji marmurowa mensa, na której usytuowany jest srebrny krzyż z parą trzech świec po bokach, co jest typowe dla potrydenckiej tradycji aranżacji ołtarza.
Konfesję zdobi wielki, wykonany z brązu barokowy baldachim zaprojektowany przez Berniniego na polecenie papieża Urbana VIII. Ostateczny całokształt baldachimu, powstał w 1633 roku, po szeregu nieudanych prób realizacji ambitnego projektu artysty. Kontrowersje wzbudził fakt, iż brąz, który został zużyty do budowy baldachimu, pochodził z przetopionego na rozkaz Urbana VIII antycznego wystroju rzymskiego Panteonu, na co kanonik Carlo Castelli zareagował słowami Quod non fecerunt barbari, fecerunt Barberini (Czego nie uczynili barbarzyńcy, tego dokonali Barberini).
Cztery kolumny podtrzymujące baldachim o wysokości 28,0 m. mają korynckie głowice i spiralne trzony. Ponad masywnym belkowaniem cztery pełnoplastyczne figury aniołów. Ażurowe nakrycie wieńczy wielki pozłacany krzyż na globie. Baldachim nawiązuje do długiej rzymskiej tradycji cyboriów, tego typu założenie istniało również w bazylice konstantyńskiej. Wygląd dawnej konfesji obrazuje malowidło Giulia Romano ze sceną „Donacji cesarza Konstantyna” (Sala di Constantino w Pałacu Apostolskim w Watykanie). Dawną konfesję otaczała przegroda z kolumnami o korynckich głowicach i charakterystycznych spiralnych trzonach. Trzony te wedle tradycji są spoliami ze Świątyni Salomona w Jerozolimie. Stały się wzorem dla filarów zdobiących rozmaite dzieła rzymskiej architektury (m.in. krużganki przy bazylikach San Giovanni in Laterano, czy San Paolo fuori le Mura.), a także dla berniniowskiego baldachimu.
Obejście |
Ramiona transeptu z prezbiterium łączy obejście. Po lewej stronie umieszczony jest monumentalny pomnik modlącego się Aleksandra VII. Poniżej umieszczono symboliczne postacie uosabiające m.in. śmierć i prawdę. Jest to dzieło Berniniego.
W głębi obejścia, na prawo od nagrobka Aleksandra VII, znajduje się ołtarz pochodzący z pierwszej, konstantyńskiej bazyliki, z postacią Matki Boskiej, Matki Kościoła. Tytuł ten został nadany w 1964 r. przez Pawła VI. Dalej płaskorzeźba ołtarza z połowy XVII wieku przedstawiająca Attylę pod Rzymem. Jest to ołtarz Leona Wielkiego, pierwszego papieża pochowanego w bazylice konstantyńskiej.
Prezbiterium |
Prostokątne, jednoprzęsłowe prezbiterium jest zamknięte półkolistą absydą, którego konchę wypełnia stiukowa dekoracja ornamentalna z XVIII w. dzieło Luigiego Vanvitellego i Giovanniego Battisty Mainiego. W trzech okrągłych polach znajdują się płaskorzeźby: pośrodku scena przekazania kluczy św. Piotrowi przez Jezusa (na wzór gobelinu Rafaela), po bokach męczeństwo św. Piotra (wg obrazu Guido Reniego) i męczeństwo św. Pawła wg srebrnego reliefu Algardiego.
Poniżej znajduje się majuskułowa inskrypcja o treści "O Pastor Ecclesiae, tu omnes Christi pascis agnos et oves" (Jako pasterz Kościoła, karmisz wszystkie baranki i owce Chrystusa).
W niszach bocznych ścian w dolnych strefach znajdują się XVIII-wieczne figury: proroka Eliasza, św. Dominika oraz św. Benedykta i św. Franciszka. W górnych strefach XIX wieczne figury świętych Franciszka Salezego, Franciszka Caraccioli oraz Franciszki Rzymianki i Alfonsa Marii Ligouriego.
Cathedra Petri |
Cathedra Petri - wykonana z marmuru, brązu i stiuku kompozycja rzeźbiarsko architektoniczna, w której wyeksponowano tron (katedrę), symbolizujący władzę papieża nad całym Kościołem. Wewnątrz siedziska umieszczono drewniany tron pochodzący z przełomu XII-XIII wieku (jak ustalono podczas badań wykonanych w 1974 r.). Według tradycji miał to być jednak tron używany przez samego św. Piotra. Katedrę otaczają rzeźby przedstawiające Ojców Kościoła zarówno wschodniego i zachodniego: św. Ambrożego, św. Augustyna, oraz św. Atanazego i św. Jana Złotoustego. Powyżej, w owalnym oknie umieszczono witraż z gołębicą Ducha Świętego otoczonego promienistą glorią. Dzieło zostało wykonane w 1665 przez Berniniego i jego współpracowników.
Tron flankują dwa monumentalne nagrobki papieży Pawła III (Guglielmo Della Porta) i Urbana VIII (Bernini).
Galeria |
Sakra koronacyjna cesarza Karola Wielkiego, według Grandes Chroniques de France Jeana Foqueta, 1415-142, Paryż, BnF
Ilustracja ukazująca konchę absydy dawnej bazyliki konstantyńskiej, według akwareli Giacoma Grimaldiego. Około 1500, Rzym, Biblioteca Apostolica Vaticana
Wnętrze bazyliki konstantyńskiej w stronę konfesji Świętego Piotra, według obrazu warsztatu Rafaela Santiego, 1520-24 r. Rzym, Muzea Watykańskie
Widok na budowę nowej bazyliki, według miedziorytu z ok. 1600 r.
Marten van Heemskerk, Budowa bazyliki Św. Piotra. Po lewej fragmenty dawnej bazyliki konstantyńskiej oraz Kaplica Sykstyńska.
Viviano Codazzi, wizualizacja projektowanej dwuwieżowej fasady barokowej, ok. 1630, Madryt, Prado
Giovanni Battista Piranesi, Widok na bazylikę Świętego Piotra, akwaforta, 1748-1774 r.
Joseph Mallord William Turner, Widok na Watykan, 1819, Londyn, British Museum
Elewacja frontowa bazyliki Carla Maderny
Figury Chrystusa i Apostołów wieńczące fasadę (Siméon Drouin)
Widok na Watykan z Zamku Świętego Anioła
Bazylika o zmroku, widziana od strony Tybru
Paweł VI podczas Soboru Watykańskiego II
Beatyfikacja Jana Pawła II
Giovanni Paolo Pannini, Widok wnętrza bazyliki Świętego Piotra, 1750, Sankt Petersburg, Ermitaż
Fragment wnętrza bazyliki. Na pierwszym planie figura Tronującego Św. Piotra (Arnolfo di Cambio), w głębi figura św. Heleny (Andrea Bolgi)
Ołtarz Niepokalanego Poczęcia NMP
Alessandro Algardi, Spotkanie Leona I z Attylą. Fragment ołtarza Świętego Leona, 1645-53 r.
Ołtarze Ukrzyżowania św. Piotra, Świętego Józefa i Świętego Tomasza
Figura świętej Weroniki (Francesco Mochi)
Giovanni Lorenzo Bernini z warsztatem, Pomnik Matyldy z Canossy, 1633-37 r.
Antonio Canova, nagrobek Stuartów
Bertel Thorvaldsen, pomnik papieża Piusa VII
Grób świętego Piotra
Archiprezbiterzy Bazyliki Watykańskiej |
|
|
Zobacz też |
- lista najwyższych kościołów na świecie
- Bazylika Matki Boskiej Królowej Pokoju w Jamusukro
- Fabryka Świętego Piotra
Przypisy |
↑ Barbara Tuchman Szaleństwo władzy.
↑ Vatican: Basilica San Pietro (wł.). [dostęp 2009-10-15].
↑ Wieczne Miasto.
Linki zewnętrzne |
- Strona oficjalna Bazyliki św. Piotra
- Bazylika Św. Piotra
| ||||||||
Kontrola autorytatywna (bazylika większa):
ISNI: 0000 0000 8521 5588
VIAF: 123088347
LCCN: n81013646
GND: 4076822-3
NLA: 35223155
NKC: kn20050506020
BNE: XX92233
- WorldCat
