Franciszek Macharski
.mw-parser-output table.duchowny-ksiadz td.naglowek{color:white!important;background:black!important}.mw-parser-output table.duchowny-biskup td.naglowek{color:white!important;background:#E56DC4!important}.mw-parser-output table.duchowny-patriarcha td.naglowek{color:white!important;background:#BA55D3!important}.mw-parser-output table.duchowny-kardynal td.naglowek{color:white!important;background:#FF2400!important}.mw-parser-output table.duchowny-papiez td.naglowek{color:black!important;background:gold!important}.mw-parser-output table.duchowny-cywil td.naglowek{color:black!important;background:#C0C0C0!important}.mw-parser-output table.duchowny-ksiadz tr.naglowek{color:white!important;background:black!important}.mw-parser-output table.duchowny-biskup tr.naglowek{color:white!important;background:#E56DC4!important}.mw-parser-output table.duchowny-patriarcha tr.naglowek{color:white!important;background:#BA55D3!important}.mw-parser-output table.duchowny-kardynal tr.naglowek{color:white!important;background:#FF2400!important}.mw-parser-output table.duchowny-papiez tr.naglowek{color:black!important;background:gold!important}.mw-parser-output table.duchowny-cywil tr.naglowek{color:black!important;background:#C0C0C0!important}
| |||
Kardynał prezbiter | |||
| |||
Kraj działania | Polska | ||
Data i miejsce urodzenia | 20 maja 1927 Kraków | ||
Data i miejsce śmierci | 2 sierpnia 2016 Kraków | ||
Arcybiskup metropolita krakowski | |||
Okres sprawowania | 1979–2005 | ||
Wiceprzewodniczący Konferencji Episkopatu Polski | |||
Okres sprawowania | 1979–1994 | ||
Wyznanie | katolicyzm | ||
Kościół | rzymskokatolicki | ||
Prezbiterat | 2 kwietnia 1950 | ||
Nominacja biskupia | 29 grudnia 1978 | ||
Sakra biskupia | 6 stycznia 1979 | ||
Kreacja kardynalska | 30 czerwca 1979 Jan Paweł II | ||
Kościół tytularny | bazylika św. Jana w Łacińskiej Bramie | ||
Odznaczenia | |||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Data konsekracji | 6 stycznia 1979 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Miejscowość | Watykan | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Miejsce | Bazylika św. Piotra | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Konsekrator | Jan Paweł II | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Współkonsekratorzy | Julian Groblicki Stanisław Smoleński | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Franciszek Antoni Macharski[1] (ur. 20 maja 1927 w Krakowie, zm. 2 sierpnia 2016 tamże) – polski duchowny rzymskokatolicki, doktor nauk teologicznych, rektor Wyższego Seminarium Duchownego Archidiecezji Krakowskiej w latach 1970–1978, arcybiskup metropolita krakowski w latach 1979–2005, kardynał prezbiter od 1979, wiceprzewodniczący Konferencji Episkopatu Polski w latach 1979–1994, od 2005 arcybiskup senior archidiecezji krakowskiej.
Spis treści
1 Życiorys
1.1 Młodość i wykształcenie
1.2 Prezbiter
1.3 Biskup
2 Odznaczenia, tytuły, wyróżnienia
3 Przypisy
4 Linki zewnętrzne
Życiorys |
Młodość i wykształcenie |
Urodził się 20 maja 1927 w Krakowie[2]. W 1939 został przyjęty do Państwowego Gimnazjum im. Jana III Sobieskiego w Krakowie. W czasie okupacji pobierał nauki w Szkole Handlowej oraz na tajnych kompletach gimnazjalnych[3]. Ponadto od 1943 do 1945 pracował fizycznie w Generalnej Dyrekcji Monopoli[4]. Maturę zdał po zakończeniu II wojny światowej[3].
W latach 1945–1950 studiował w Wyższym Seminarium Duchownym Archidiecezji Krakowskiej[2][5]. Święceń prezbiteratu udzielił mu 2 kwietnia 1950 w bazylice św. Franciszka z Asyżu w Krakowie kardynał Adam Stefan Sapieha, arcybiskup metropolita krakowski[6]. Odbył studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1951 uzyskał magisterium[3].
W związku z odmową współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa na początku lat 50. nie wydano mu paszportu. Na dalsze studia do szwajcarskiego Fryburga wyjechał w 1956[7]. Ukończył je w 1961 ze stopniem doktora teologii pastoralnej na podstawie dysertacji Duszpasterstwo we współczesnym Kościele[7][3].
Prezbiter |
W latach 1950–1956 pracował jako wikariusz w parafii Świętych Szymona i Judy Tadeusza w Kozach koło Bielska-Białej[2][8]. W archidiecezji krakowskiej w 1964 był członkiem Komisji ds. Prasy i Publikacji Katolickiej, następnie w latach 1965–1974 członkiem Komisji Liturgicznej, od 1971 do 1973 członkiem Rady Kapłańskiej, a w 1974 członkiem Komitetu Roku Świętego. W latach 1972–1979 pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Synodu Archidiecezji Krakowskiej ds. Pastoralno-Socjologicznych[9]. W latach 1977–1978 piastował godność kanonika Krakowskiej Kapituły Metropolitarnej[9][3].
W latach 1961–1962 pełnił funkcję ojca duchownego w krakowskim seminarium duchownym[10]. Od 1962 do 1978 był wykładowcą teologii pastoralnej i homiletyki na Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie oraz w seminariach krakowskim i częstochowskim, które miało swoją siedzibę w Krakowie[10][2]. W latach 1965–1970 zajmował stanowisko adiunkta teologii pastoralnej w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie[9]. W latach 1970–1978 sprawował urząd rektora krakowskiego seminarium[10]. Czynnie przeciwstawiał się komunistycznej władzy, organizując przemarsze kleryków w centrum miasta[1]. W latach 1963–1965 pełnił funkcję sekretarza generalnego Polskiego Towarzystwa Teologicznego z siedzibą w Krakowie[11].
W Episkopacie Polski w latach 1966–1978 był sekretarzem Komisji ds. Apostolstwa Świeckich. Ponadto w latach 1970–1978 należał do Komisji ds. Seminariów Duchownych, a w latach 1976–1978 Komisji Iustitia et Pax. W 1975 został członkiem Komisji ds. Duszpasterstwa Ogólnego. W 1971 był audytorem na Synodzie Biskupów w Rzymie[9].
Biskup |
30 grudnia 1978 papież Jan Paweł II mianował go swoim następcą na urzędzie arcybiskupa metropolity krakowskiego[8][12]. Święcenia biskupie otrzymał 6 stycznia 1979 w Bazylice św. Piotra w Rzymie. Udzielił mu ich Jan Paweł II z towarzyszeniem biskupów pomocniczych krakowskich: Juliana Groblickiego i Stanisława Smoleńskiego[8]. Ingres do katedry na Wawelu odbył 28 stycznia 1979. Jako dewizę biskupią przyjął słowa: „Jesu, in Te confido” (Jezu, ufam Tobie)[2]. W 1981 po ustanowieniu Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie objął urząd wielkiego kanclerza uczelni[13][14]. W 1981, po zamachu na papieża Jana Pawła II, poparł organizację Białego Marszu w Krakowie, wyrażającego solidarność z walczącym o życie papieżem[7]. Wspierał „Solidarność”[15], w czasie stanu wojennego w latach 1981–1983 w ramach Arcybiskupiego Komitetu Pomocy Więźniom i Internowanym zabiegał o prawa internowanych i ich rodzin[7][14]. Po Sierpniu 1980 został współprzewodniczącym reaktywowanej Komisji Wspólnej Rządu i Episkopatu[15]. W 2005, po śmierci Jana Pawła II, wraz z wiernymi czuwał pod papieskim oknem Pałacu Biskupiego w Krakowie. Przyczynił się do wybudowania bazyliki i rozbudowy sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach oraz powstania Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu. Reaktywował, a następnie rozbudował archidiecezjalną Caritas[7]. Za jego pontyfikatu powstawały domy samotnej matki, rodzinne domy dziecka, zakłady opiekuńczo-lecznicze, poradnie psychologiczne i schroniska dla bezdomnych[15]. Wielokrotnie apelował do diecezjan o pomoc dla potrzebujących[16]. Założył katolickie tygodniki: krakowską edycję „Gościa Niedzielnego” i „Źródło”, a także diecezjalne Radio Mariackie (następnie Radio Plus). Przyczynił się do transmitowania w każdy piątek mszy dla chorych na antenie Telewizji Kraków[17]. W 2002, w związku z ukończeniem 75 lat, zgodnie z przepisami oddał się do dyspozycji papieża, jednakże Jan Paweł II zlecił mu dalsze sprawowanie urzędu arcybiskupa krakowskiego[18]. 3 czerwca 2005 papież Benedykt XVI przyjął jego rezygnację[19][20]. Do 27 sierpnia 2005 pełnił funkcję administratora archidiecezji[8]. Po ustąpieniu z urzędu zamieszkał w klasztorze sióstr albertynek w Krakowie[15].
W ramach Konferencji Episkopatu Polski w latach 1979–1994 był jej wiceprzewodniczącym, w 1981 po śmierci prymasa Stefana Wyszyńskiego pełnił obowiązki przewodniczącego[21]. Należał do Rady Stałej[3]. Pełnił funkcję przewodniczącego Komisji ds. Nauki Katolickiej, Komisji ds. Apostolstwa Świeckich, Zespołu ds. Stypendiów Naukowych i Językowych[3][22]. Uczestniczył w synodach biskupów polskich, które odbyły się w latach 1980, 1983, 1987 i 1991[3].
Kreowany kardynałem prezbiterem został na konsystorzu 30 czerwca 1979[6]. Jako kościół tytularny przydzielono mu bazylikę św. Jana w Łacińskiej Bramie[5]. 8 lipca 1979 odbył kardynalski ingres do katedry na Wawelu[9]. Należał do watykańskich kongregacji: ds. Biskupów, ds. Duchowieństwa, ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego oraz ds. Wychowania Katolickiego. Należał również do II sekcji Sekretariatu Stanu, Stałej Rady Kardynałów i Biskupów oraz Sekretariatu dla Niewierzących[2].
Konsekrował 9 biskupów, a także asystował podczas sakry 19 biskupów[23][24]. W kwietniu 2005 brał udział w konklawe, na którym wybrano na papieża Benedykta XVI[25][26]. 20 maja 2007, w dniu ukończenia 80 lat, utracił prawo wyboru papieża w konklawe[8].
Został członkiem Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa (SKOZK)[27]. Był w gronie założycieli Stowarzyszenia Siemacha[28] i otrzymał tytuł honorowego członka tej organizacji[29]. W 2006 objął funkcję kapelana stanowego Rycerzy Kolumba w Polsce[30][31].
Zmarł 2 sierpnia 2016 w Szpitalu Uniwersyteckim w Krakowie[32], gdzie przebywał od czerwca po odniesieniu obrażeń spowodowanych upadkiem[33]. Na kilka dni przed śmiercią (28 lipca) odwiedził go w szpitalu papież Franciszek, który w tym czasie uczestniczył w odbywających się w Polsce Światowych Dniach Młodzieży[34]. 5 sierpnia 2016 został pochowany w katedrze na Wawelu, w krypcie biskupiej pod konfesją św. Stanisława[35].
Odznaczenia, tytuły, wyróżnienia |
Postanowieniem prezydenta Polski Bronisława Komorowskiego z 17 lutego 2014 został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski[36]. W 2000 otrzymał Wielki Krzyż Zasługi z Gwiazdą Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec[37], a w 2007 Order Oficera Legii Honorowej[22].
Przyznano mu tytuł honorowego obywatela: Wieliczki (1995)[38], Świątnik Górnych (1997)[39], Mszany Dolnej (2000)[40], gminy Mszana Dolna (2000), gminy Niedźwiedź (2000)[41], Nowego Targu (2000)[42], Wadowic (2001)[43], Jordanowa (2002)[44], gminy Zabierzów (2002)[45], Chrzanowa (2004)[46], Trzebini (2004)[47], gminy Chełmek (2004)[48], Libiąża (2004)[49]. W 2005, jako pierwszy w historii[50], został uhonorowany Odznaką „Honoris Gratia”, przyznawaną zarządzeniem prezydenta Krakowa[51], zaś w 2015 Rada Miasta Krakowa odznaczyła go srebrnym medalem Cracoviae Merenti[52]. Ponadto w 2011 otrzymał Złoty Medal Honorowy za Zasługi dla Województwa Małopolskiego[53].
Nadano mu tytuł doctora honoris causa: Fu Jen Catholic University w Tajpej na Tajwanie (1989), Adamson University w Manili na Filipinach (1989), Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie (1992), Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie (2000), Uniwersytetu Jagiellońskiego (2000) i Katolickiego Uniwersytetu im. Pétera Pázmánya w Budapeszcie na Węgrzech (2002)[3]. Został członkiem honorowym Polskiej Akademii Umiejętności[54].
Ponadto został wyróżniony Orderem Uśmiechu (1998)[3], tytułem Małopolanina Roku 2000 przyznanym przez Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski[55], godnością Wybitnej Osobistości Pracy Organicznej i Złotym Hipolitem (2005)[9], nagrodą Świadek Historii przyznaną przez Instytut Pamięci Narodowej (2012)[56], złotą odznaką Zasłużony dla NSZZ „Solidarność” (2015)[52] i orderem Ecce Homo (2015)[57].
Został honorowym członkiem Związku Podhalan w Północnej Ameryce[9]. W 1993 przyznano mu tytuł baliwa Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji Zakonu Kawalerów Maltańskich[9], a w 2009 kapelana Wielkiego Krzyża Kościelnego OSLJ Zakonu Św. Łazarza[58].
Przypisy |
↑ ab P. Biliński. Franciszek Antoni Macharski. „Tygodnik Salwatorski”. 1/211, 1999-01-03. ISSN 1509-720X. [dostęp 2018-05-08].
↑ abcdef Biskupi z Krakowa. ekai.pl (arch.), 2002-05-22. [dostęp 2018-08-29].
↑ abcdefghij P. Biliński. Kardynał Franciszek Macharski. „Tygodnik Salwatorski”. 5/476, 2004-02-01. ISSN 1509-720X. [dostęp 2018-05-08].
↑ „Plurimos annos, Plurimos! …”. nowytarg.pl, 2012-05-20. [dostęp 2013-05-28].
↑ ab A. Konik-Korn. Nasi Pasterze. „Niedziela”. 16/2010 (edycja małopolska). ISSN 0208-872X. [dostęp 2013-05-26].
↑ ab Nota biograficzna Franciszka Macharskiego w słowniku biograficznym kardynałów Salvadora Mirandy (ang.). fiu.edu. [dostęp 2018-02-25].
↑ abcde Kard. Franciszek Macharski kończy 85 lat. ekai.pl (arch.), 2012-05-20. [dostęp 2018-08-29].
↑ abcde 30-lecie sakry biskupiej kard. Franciszka Macharskiego. ekai.pl (arch.), 2009-01-06. [dostęp 2018-08-29].
↑ abcdefgh Sylwetka Franciszka Macharskiego na stronie Towarzystwa im. Hipolita Cegielskiego. thc.org.pl. [dostęp 2013-05-26].
↑ abc Legia Honorowa dla kardynała Franciszka Macharskiego. dziennikpolski24.pl, 2007-01-23. [dostęp 2014-08-23].
↑ B. Sordylowa (red.): Słownik polskich towarzystw naukowych. T. 1: Towarzystwa naukowe działające obecnie w Polsce. Warszawa: Biblioteka PAN, 2004, s. 301. ISBN 83-901688-4-7.
↑ 25-lecie Kardynała. tygodnik2003-2007.onet.pl (arch.), 2004-01-11. s. 1. [dostęp 2018-05-08].
↑ Historia Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. upjp2.edu.pl. [dostęp 2015-02-02].
↑ ab Historia diecezji – biskupi krakowscy. diecezja.pl (arch.). s. 5. [dostęp 2018-08-29].
↑ abcd Kraków: górale z życzeniami u kard. Macharskiego w jego 85. urodziny. ekai.pl (arch.), 2012-05-18. [dostęp 2018-08-29].
↑ M. Dobrzyniak: Kard. Macharski obchodzi 25. rocznicę sakry biskupiej – sylwetka. ekai.pl (arch.), 2004-01-04. [dostęp 2018-08-29].
↑ Kard. Macharski obchodzi dziś 80. urodziny (sylwetka). ekai.pl (arch.), 2007-05-20. [dostęp 2018-08-29].
↑ Jan Paweł II zlecił kard. Macharskiemu dalsze pełnienie posługi arcybiskupa krakowskiego. ekai.pl (arch.), 2002-05-06. [dostęp 2018-08-29].
↑ Rinuncia dell’Arcivescovo Metropolita di Cracovia (Polonia) e nomina del successore (wł.). press.vatican.va, 2005-06-03. [dostęp 2014-03-08].
↑ Abp Stanisław Dziwisz metropolitą krakowskim. ekai.pl (arch.), 2005-06-03. [dostęp 2018-08-29].
↑ 20-lecie sakry biskupiej kard. Franciszka Macharskiego. ekai.pl (arch.), 1999-01-05. [dostęp 2018-08-29].
↑ ab Kard. Franciszek Macharski Oficerem Legii Honorowej. ekai.pl (arch.), 2007-01-22. [dostęp 2018-08-29].
↑ Franciszek Macharski (ang.). catholic-hierarchy.org. [dostęp 2013-05-26].
↑ Franciszek Macharski asystował również w konsekracji biskupiej Kazimierza Romaniuka. K.R. Prokop. Sukcesja święceń biskupich pasterzy Kościoła warszawskiego (1798–2007). „Prawo Kanoniczne”. R. 53, nr 1–2, s. 349, 358, 2010. ISSN 0551-911X. [dostęp 2019-03-24].
↑ Elenco degli em.mi cardinali che entrano in conclave secondo il loro rispettivo ordine di precedenza (vescovi, presbiteri, diaconi) (wł.). press.vatican.va, 2005-04-18. [dostęp 2014-03-08].
↑ L’annuncio dell’elezione del Papa (wł.). press.vatican.va, 2005-04-19. [dostęp 2014-03-08].
↑ Skład Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa. skozk.pl (arch.). [dostęp 2018-08-29].
↑ Założyciele Stowarzyszenia Siemacha. siemachaspot.pl (arch.). [dostęp 2014-08-23].
↑ Członkowie honorowi Stowarzyszenia Siemacha. siemacha.org.pl. [dostęp 2018-08-06].
↑ Kapelan Stanowy. rycerzekolumba.com (arch.). [dostęp 2018-08-29].
↑ Rycerze w Polsce. rycerzekolumba.com (arch.). [dostęp 2018-08-29].
↑ Dzwon Zygmunt obwieścił śmierć kardynała. tvn24.pl, 2016-08-02. [dostęp 2016-08-02].
↑ Kardynał Macharski przeszedł operację. tvn24.pl, 2016-08-02. [dostęp 2016-08-02].
↑ Nie żyje kardynał Franciszek Macharski. tvn24.pl, 2016-08-02. [dostęp 2016-08-03].
↑ Wawelski pogrzeb kard. Macharskiego. krakow.gosc.pl, 2016-08-05. [dostęp 2016-08-05].
↑ M.P. z 2014 r. poz. 625. [dostęp 2014-09-14].
↑ Kard. Macharski odznaczony najwyższym odznaczeniem niemieckim. ekai.pl (arch.), 2000-10-06. [dostęp 2018-08-29].
↑ P. Biliński. Franciszek Macharski. „Tygodnik Salwatorski”. 20/178, 1998-05-17. ISSN 1509-720X. [dostęp 2018-05-08].
↑ Kalendarium historyczne. swiatniki-gorne.pl (arch.). [dostęp 2018-08-29].
↑ Honorowi Obywatele Miasta. mszana-dolna.eu. [dostęp 2013-05-26].
↑ Szczyt zwieńczony krzyżem. nowysacz.naszemiasto.pl, 2000-12-18. [dostęp 2013-05-28].
↑ Honorowe obywatelstwo Nowego Targu dla kard. Macharskiego. „Niedziela”. 30/2000. ISSN 0208-872X. [dostęp 2013-05-27].
↑ Honorowi obywatele miasta Wadowice. wadowicki.iap.pl. [dostęp 2013-05-27].
↑ Kalendarium TMZJ. tmzj.jordanow.pl (arch.). [dostęp 2018-02-22].
↑ Kardynał Franciszek Macharski. zabierzow.org.pl. [dostęp 2014-08-23].
↑ Uchwała Nr XXII/197/04 Rady Miejskiej w Chrzanowie. bip.malopolska.pl, 2004-03-30. [dostęp 2015-12-17].
↑ Uchwała Nr XXVII/379/IV/2004 Rady Miasta Trzebini. bip.malopolska.pl, 2004-10-22. [dostęp 2015-12-17].
↑ Uchwała nr XVIII/149/2004 Rady Miejskiej Chełmek. bip.malopolska.pl, 2004-05-27. [dostęp 2015-12-17].
↑ Honorowi obywatela Libiąża. libiaz.pl. [dostęp 2013-08-02].
↑ „Honoris gratia” dla Skaldów. rp.pl, 2009-11-09. [dostęp 2013-05-26].
↑ Zarządzenie Nr 1642/2005 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 17 września 2005 r.. bip.krakow.pl, 2005-09-17. [dostęp 2012-06-24].
↑ ab Kraków: Medal Cracoviae Merenti dla kard. Macharskiego. ekai.pl (arch.), 2015-12-10. [dostęp 2018-08-29].
↑ Marszałek uhonorował medalami zasłużonych dla Małopolski. malopolska.pl, 2011-06-10. [dostęp 2017-06-18].
↑ Członkowie PAU. pau.krakow.pl. [dostęp 2013-05-26].
↑ Kard. Macharski – Małopolaninem Roku 2000. ekai.pl (arch.), 2001-01-08. [dostęp 2018-08-29].
↑ IPN uhonorował Świadków Historii. tvp.info, 2012-09-20. [dostęp 2013-05-26].
↑ Wręczono ordery Ecce Homo. tomaszow.pl (arch.), 2015-06-18. [dostęp 2017-05-28].
↑ Kanonicy i Prałaci Wojskowego i Szpitalnego Zakonu św. Łazarza z Jerozolimy w Polsce. st-lazarus-orden.pl (arch.). [dostęp 2013-05-26].
Linki zewnętrzne |
Nota biograficzna Franciszka Macharskiego na stronie archidiecezji krakowskiej [dostęp 2018-08-29]
Nota biograficzna Franciszka Macharskiego w słowniku biograficznym kardynałów Salvadora Mirandy (ang.) [dostęp 2018-02-25]
Franciszek Macharski w bazie catholic-hierarchy.org (ang.) [dostęp 2010-11-22]
|
|
|
|
Kontrola autorytatywna (osoba):
ISNI: 0000 0001 1577 2773
VIAF: 89080081
LCCN: n2001088946
GND: 128774339
BnF: 121020483
SUDOC: 079714900
NTA: 145317870
- WorldCat