Budzanów
| |||||
 Zamek | |||||
| |||||
Państwo |  Ukraina | ||||
Obwód |  tarnopolski | ||||
| Rejon |  trembowelski | ||||
Prawa miejskie | 1549 | ||||
| Powierzchnia | 4,702 km² | ||||
| Populacja (2001) • liczba ludności • gęstość | 1.634 347,51 os./km² | ||||
Nr kierunkowy | +380 3551 | ||||
Kod pocztowy | 48154 | ||||
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego   Budzanów | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  Budzanów | |||||
 49°09′50″N 25°42′20″E/49,163889 25,705556 | |||||
Portal  Ukraina | |||||
Budzanów (ukr.: Буданів, Budaniw, ros.: Буданов, Budanow) – wieś w rejonie trembowelskim obwodu tarnopolskiego Ukrainy, leżąca nad rzeką Seret w czworoboku pomiędzy Czortkowem, Buczaczem, Trembowlą a Kopyczyńcami. Ludność: 1 634 osoby (2005).
Spis treści
1 Historia
2 Zabytki
3 Ludzie urodzeni w Budzanowie
4 Zobacz też
5 Przypisy
6 Literatura
7 Linki zewnętrzne
Historia |
W 1549 r. król Polski Zygmunt II August nadał miejscowości magdeburskie prawa miejskie. Miasto w dawnym województwie ruskim Rzeczypospolitej założył Jakub Budzanowski.
W XIX w. posiadała prawa miejskie w powiecie czortkowskim, i była zamieszkana przez 4 661 osób (rzymscy katolicy 1 100, greko-katolicy 1 674, żydzi 1 887). Ważniejszymi obiektami były: klasztor, szpital, szkoła. Właścicielem większej posiadłości w drugiej połowie XIX w. był Władysław hr. Baworowski. Jego syn Jerzy był posłem.
Podczas okupacji pozbawiony praw miejskich i włączony do nowej wiejskiej gminy Budzanów[1].
Zabytki |
zamek – pierwszy drewniany zamek na wzgórzu zbudował Jakub Budzanowski. Został on zniszczony podczas najazdów tatarskich[2]. Czworoboczne murowane założenie z czterema kolistymi bastejami w narożach zbudowano na początku XVII wieku na polecenie Jana oraz Marcina Chodorowskich[2]. Do zamku prowadziła brama przez budynek bramny w narożniku północno-zachodnim i furta od strony miasta. W 1631 r. zamek przeszedł w ręce Aleksandra Sieneńskiego, a potem w ręce rodziny Lewoczyńskich. Kozacy zdobyli i zniszczyli zamek podczas buntów w latach 1648 i 1651[2]. Przeprowadzona w 1661 r. lustracja stwierdza, że stropy i dach pogniły i opadły, ściany i baszty popękały w wielu miejscach, okna potłuczone, piece rozwalone, stajnia zrujnowana a most i ganki strzelnicze zgniły[2]. Obiekt odbudował Tomasz Łużecki. Ponownie zdobyły i częściowo zniszczyły zamek wojska tureckie w latach 1672 i 1675. Prawie sto lat później bo w 1765 r. postanowiono odremontować stojące wieże[2]. Od 1817 r. na mocy darowizny był własnością proboszcza, dlatego skrzydło zachodnie przebudowano na kościół z prezbiterium w miejscu bastei od południa. Skrzydło południowe zamieniono na plebanię. W 1846 r. ksiądz Kulczycki w jednym ze skrzydeł zbudował budynek klasztoru sióstr Miłosierdzia ze szpitalem. Zamek został zniszczony w czasie I wojny światowej. W nocy z 21/22 marca 1944 roku bojówka UPA zaatakował polskich cywili, którzy schronili się w zamku. Atak odparto dzięki samoobronie, jednak zginęło 7 mieszkańców Budzanowa, a Ukraińcy spalili 90 domów[3]. Po 1945 r. klasztor i kościół zamieniono na szpital usuwając zdobienia i wprowadzając betonowe stropy. Z zamku do dzisiaj zachowały się dwie basteje i wschodni odcinek murów.- kościół parafialny pw. św. Krzyża z 1765 roku powstały poprzez przebudowę jednego ze skrzydeł zamku. Prezbiterium to dawna baszta zamkowa. Wnętrze nie zachowało się, poza czterema cennymi rzeźbami z 1760 roku dłuta Jana Jerzego Pinsla. Kościół zwrócono wiernym w latach 90. XX wieku.
- cerkiew św. Jerzego z końca XVIII wieku w stylu barokowym
- kamieniczki z przełomu XIX/XX wieku
- cmentarz żydowski
- w odległości 4 km na zachód od Budzanowa we wsi Wierzbowiec znajduje się kościół św. Stanisława z początku XX wieku (zdewastowany). W dniu 18/19 marca 1944 roku w wyniku napadu UPA zamordowano w niej 56 Polaków.
Ludzie urodzeni w Budzanowie |
Maria Bojarska – polska filolog i pedagog,
Konstanty Markiewicz – polski specjalista chorób wewnętrznych, prof. zw. dr hab.[4],
Soma Morgenstern – austriacki pisarz i dziennikarz żydowskiego pochodzenia,
Jan Radziwoński – polski lekarz-internistą i okulistą, pionier sztucznego wylęgu ryb w Polsce, kolekcjoner, filantrop, domowy lekarz rodziny Potockich w Krzeszowicach[5].
Lee Strasberg - amerykański reżyser i aktor żydowskiego pochodzenia.
Zobacz też |
- Bodzanów
Przypisy |
↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
↑ abcde Budzanów. www.ruinyizamki.pl. [dostęp 8.8.13].
↑ GrzegorzG. Rąkowski GrzegorzG., Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej: Podole, Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2005, ISBN 978-83-89188-46-5 [dostęp 2018-01-10] (pol.).
↑ Konstanty Markiewicz (pol.). nekrologi.wyborcza.pl. [dostęp 2019-01-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-28)].
↑ Radziwoński Jan (1796–1866), lekarz. na str. i-PSB.
Literatura |
Andrzej Betlej. Rzeźby Jana Jerzego Pinsla i jego kręgu z kościoła parafialnego w Budzanowie. „Biuletyn Historii Sztuki”. R. 57. 3/4, s. 343–352, 1995.
Adam Boniecki: Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Cz. 1. T. 1. Warszawa : Warszawskie Towarzystwo Akcyjne Artystyczno-Wydawnicze 1899, s. 321.
Kinga Blaschke: Kościół parafialny p.w. Podniesienia Krzyża w Budzanowie. [W:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Cz. I : Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego. Kraków : Antykwa, drukarnia Skleniarz, 2009, 508 s., 806 il., s. 33. ISBN 978-83-89273-71-0.
Linki zewnętrzne |
Budzanów w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. I: Aa – Dereneczna. Warszawa 1880.
Historia Żydów w Budzanowie na portalu Wirtualny Sztetl- zamek w Budzanowie
- Bydaniv Castle
| ||||||||||||||
