Jfyhkgu

; ;	; Chlor;
	; Chlor;
	; siarka ← chlor → argon;
	Wygląd;
	żółtozielony;
; ;	; ;
	; ;
	; ; Widmo emisyjne chloru;
	Ogólne informacje;
Nazwa, symbol, l.a.;	chlor, Cl, 17; (łac. chlorum);
Grupa, okres, blok;	; 17 (VIIA), 3, p;
; Stopień utlenienia;	; −I, I, III, V, VII;
Właściwości metaliczne;	; niemetal – fluorowiec;
Właściwości tlenków;	; silnie kwasowe;
; Masa atomowa;	35,446–35,457 u;
; Stan skupienia;	gazowy;
; Gęstość;	3,214 kg/m³;
; Temperatura topnienia;	−101,5 °C;
; Temperatura wrzenia;	−34,04 °C;
	;
; Numer CAS;	; 7782-50-5;
; PubChem;	24526;
Właściwości atomowe;
	;
Promień; • atomowy; • walencyjny; • van der Waalsa;	; ; 100 (79) pm; 99 pm; 175 pm;
; Konfiguracja elektronowa;	[Ne]3s23p5;
Zapełnienie powłok;	2, 8, 7; (wizualizacja powłok);
; Elektroujemność; • w skali Paulinga; • w skali Allreda;	; ; 3,16; 2,83;
; Potencjały jonizacyjne;	I 1251,2 kJ/mol; II 2298 kJ/mol; III 3822 kJ/mol;
Właściwości fizyczne;
	;
; Ciepło parowania;	10,2 kJ/mol;
; Ciepło topnienia;	3,203 kJ/mol;
; Ciśnienie pary nasyconej;	1300 Pa;
; Ciepło właściwe;	480 J/(kg·K);
; Przewodność cieplna;	0,0089 W/(m·K);
; Układ krystalograficzny;	rombowy;
; Prędkość dźwięku;	206 m/s;
; Objętość molowa;	17,39×10−6 m³/mol;
Najbardziej stabilne izotopy;
	;
Niebezpieczeństwa;
	; Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2019-02-24];
	;
	; Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów;
	Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI;
	;
; Zwroty H;	; H270, H280, H315, H319, H331, H335, H400;
; Zwroty P;	; P220, P244, P261, P304+P340+P311, P403+P233, P410+P403;
	;
	; Europejskie oznakowanie substancji;
	; oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne;
	Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI;
; ;	; ;
Toksyczny; (T);	Groźny dla; środowiska; (N);
	;
; Zwroty R;	; R23, R36/37/38, R50;
; Zwroty S;	; S1/2, S9, S45, S61;
	;
	; NFPA 704;
Na podstawie; podanego źródła;	; ; ; 0; 3; 0; OX; ;
	;
; Numer RTECS;	FO2100000;
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa);
; ;	; Multimedia w Wikimedia Commons;
; ;	; Hasło w Wikisłowniku;

Chlor, Cl (łac. chlorum, od stgr. χλωρός chloros - „zielonożółty”) − pierwiastek chemiczny z grupy fluorowców, niemetal o liczbie atomowej 17.

Izotopy stabilne to ³⁵Cl i ³⁷Cl. Chlor jest żółtozielonym gazem około dwa i pół razy cięższym od powietrza, o nieprzyjemnym, duszącym zapachu, silnie trującym. Jest silnym utleniaczem, wybielaczem i środkiem dezynfekującym. Wchodzi w skład wielu powszechnie spotykanych soli oraz innych związków.

Spis treści

1 Właściwości

2 Otrzymywanie

3 Zastosowanie

4 Historia

5 Występowanie

6 Związki

7 Znaczenie biologiczne

8 Toksyczność

9 Zobacz też

10 Uwagi

11 Przypisy

Właściwości |

Chlor w stanie ciekłym

Wolny chlor występuje w postaci dwuatomowych cząsteczek Cl₂. W związkach występuje na stopniach utlenienia od −I do VII.

Chlor jest bardzo aktywny chemicznie, chociaż mniej niż fluor. W obecności rozproszonego światła słonecznego łączy się z wodorem tworząc chlorowodór. W pełnym świetle słonecznym ta reakcja przebiega wybuchowo.

Cl₂ + H₂ → 2HCl

Chlor łączy się bezpośrednio z większością pierwiastków na skutek czego powstają chlorki.

W 1 litrze wody o temperaturze 25 °C rozpuszcza się 2,3 l chloru tworząc tzw. wodę chlorową. Z wodą reaguje powoli, tworząc chlorowodór i kwas podchlorawy (HOCl)^[8]^[9]:

Cl₂ + H₂O → HCl + HOCl

Chlorki należą do I grupy analitycznej anionów

Otrzymywanie |

W laboratorium chlor można otrzymać przez utlenianie kwasu solnego silnym utleniaczem, np. ditlenkiem manganu MnO₂ lub nadmanganianem potasu:

MnO₂ + 4HCl → MnCl₂ + Cl₂↑ + 2H₂O

2KMnO₄ + 16HCl → 2KCl + 2MnCl₂ + 5Cl₂↑ + 8H₂O

Na skalę przemysłową otrzymuje się go w wyniku elektrolizy wodnego roztworu chlorku sodu. Przy okazji otrzymuje się wodorotlenek sodu i wodór.

2 NaCl + 2 H₂O → Cl₂↑ + H₂↑ + 2 NaOH

Zamiast wodnego roztworu stosuje się również stopiony chlorek sodu:

2NaCl → Cl₂↑ + 2Na

Zastosowanie |

Chlor używany jest w instalacjach do uzdatniania wody, na ostatnim etapie procesu, gdzie w reakcji gazowego chloru z wodą tworzy się, posiadający silne właściwości dezynfekujące, kwas podchlorawy oraz HCl. Produktem ubocznym powstającym podczas procesu chlorowania wody jest toksyczny dla ludzi chloroform, powstający w reakcji chloru ze związkami organicznymi występującymi w źle oczyszczonej wodzie. Do ogólnie pojętej dezynfekcji stosuje się wiele różnych związków chloru (przede wszystkim chloroaminy), szerokie zastosowanie znalazł także jako wybielacz (papieru, tkanin).

Chlor był stosowany jako gaz bojowy podczas I wojny światowej, ale został wyparty przez bardziej skuteczne środki.

Chlor jest szeroko stosowany do wyrobu wielu produktów używanych na co dzień – antyseptyków, barwników, pożywienia, środków owadobójczych, farb, produktów naftowych, tworzyw sztucznych, lekarstw, wyrobów włókienniczych, rozpuszczalników, itd.

W chemii organicznej używa się gazowego chloru jako utleniacza; czasami zamiast formy gazowej wykorzystuje się wodę chlorową^[10]. Chlor jest jednym z możliwych podstawników, zastępującego w związkach organicznych atom wodoru (np. chlorek winylu i produkowany z niego PCW, w produkcji gumy syntetycznej).

Inne zastosowania to produkcja chloranów, chloroformu, tetrachlorku węgla i ekstrakcja bromu.

Historia |

Carl Wilhelm Scheele w 1774 otrzymał chlor

W formie czystej chlor został otrzymany w 1774 przez Carla Wilhelma Scheele, który mylnie sądził, że jest to jakiś związek chemiczny, zawierający tlen. Otrzymał go w reakcji tlenku manganu(IV) MnO₂ z kwasem solnym^[11]. Nazwę temu pierwiastkowi w 1810 roku nadał Humphry Davy, który stwierdził, że substancja otrzymana przez Sheelego jest pierwiastkiem^[12]. Polski chemik Jędrzej Śniadecki jako jeden z pierwszych postulował uznanie chloru za pierwiastek, tuż po jego odkryciu. Jako pierwszy polską nazwę – chlor – zaproponował Filip Walter. Proponowano też nazwy słoń, soleń i soliród^[13].

W temperaturze <10 °C z wody chlorowej krystalizują żółtozielone hydraty^[14], które pierwotnie uważano za stały chlor. Dopiero w roku 1823 Michael Faraday stwierdził, żółtozielone kryształy wytrącające się w temperaturze <10 °C z wody chlorowej nie są stałym chlorem, lecz hydratami i określił ich skład jako Cl₂·~10H₂O (obecnie wiadomo, że kryształy te są klatratami o zróżnicowanej zawartości wody^[14]; zwykle przypisuje im się skład Cl₂·8H₂O^[8]^[10]). 5 marca 1823 Faraday ogrzał hydrat chloru w zatopionej fiolce i uzyskał po raz pierwszy chlor w stanie ciekłym^[15].

Występowanie |

Halit jest głównym minerałem zawierającym chlor

W przyrodzie chlor występuje w ilości 0,19%^[16] (wagowo), tylko w postaci jonu chlorkowego Cl⁻, który jest głównym anionem występującym w oceanach. Jony chlorkowe stanowią ok. 1,9% masy wszystkich oceanów. Jeszcze większa koncentracja chlorków występuje w wodach słonych jezior (w Morzu Martwym ok. 21%) i podziemnych złożach solanki.

Większość chlorków jest rozpuszczalna w wodzie, dlatego w większych ilościach w stanie stałym można je znaleźć tylko w suchym klimacie lub podziemnych złożach soli. Główne minerały zawierające chlor to halit (sól kamienna, NaCl), sylwin (chlorek potasu) i karnalit (uwodniony podwójny chlorek potasu i magnezu).

Związki |

Osobna strona: Kategoria:Związki chloru.

Wśród nieorganicznych związków chloru znajdują się kwas solny i 4 kwasy tlenowe oraz ich sole: chlorki i sole tlenowych kwasów chloru:

kwas solny (chlorowodorowy), HCl; sole chlorki (stopień utlenienia −I)

kwas podchlorawy, HClO; sole podchloryny (st. utl. I)

kwas chlorawy, HClO₂; sole chloryny (st. utl. III)

kwas chlorowy, HClO₃; sole chlorany (st. utl. V)

kwas nadchlorowy, HClO₄; sole nadchlorany (st. utl. VII)

Z tlenem chlor tworzy 6 tlenków: Cl₂O, Cl₂O₃, ClO₂, Cl₂O₄ (ClOClO₃), Cl₂O₆, Cl₂O₇^[17].

Do organicznych związków chloru należą m.in. chloraminy, niektóre dioksyny, chlorowane węglowodory (np. czterochlorek węgla i chloroform).

Znaczenie biologiczne |

Jest powszechny w przyrodzie i występuje w większości organizmów żywych. Chlor ma duże znaczenie biologiczne, należy do makroelementów. Jony chloru należą do głównych anionów w płynach organizmu, a kwas solny jest używany do trawienia przez wiele zwierząt (wydzielany w żołądku). W organizmie człowieka o wadze 70 kg znajduje się około 95 g chloru.

Toksyczność |

Gazowy chlor działa drażniąco na układ oddechowy i błony śluzowe, może prowadzić do obrzęku płuc, a w dużych stężeniach do śmierci. W powietrzu jest wyczuwalny przy stężeniu 3,5 ppm, stężenie śmiertelnie niebezpieczne to ponad 800 ppm^[18]. Z powodu tych właściwości był stosowany jako broń chemiczna w czasie I wojny światowej. Wartość średnia ważona dopuszczalna w długim przedziale czasu (8 godzin na dzień) nie powinna przekroczyć 0,7 mg/m³; NDSCh wynosi 1,5 mg/m³.

Trujące gazy (trichlorek azotu) mogą się wydzielać przy kontakcie wybielaczy zawierających chlor z moczem, a także z amoniakiem lub innymi produktami czyszczącymi.

Zobacz też |

AOX

Uwagi |

↑ Z uwagi na zmienność abundancji izotopów pierwiastka w naturze, podany został zakres wartości masy atomowej dla naturalnych źródeł tego pierwiastka. W dostępnych komercyjnie produktach mogą występować znaczne odchylenia masy atomowej od podanej, z uwagi na zmianę składu izotopowego w rezultacie nieznanego bądź niezamierzonego frakcjonowania izotopowego.

Przypisy |

↑ ^a^b CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-58, ISBN 978-1-4200-9084-0 .

↑ ^a^b Chlor (ang.) w wykazie klasyfikacji i oznakowania Europejskiej Agencji Chemikaliów. [dostęp 2015-03-09].

↑ Chlor (nr 295132) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych (ze względu na zmianę sposobu wywołania karty charakterystyki, aby pobrać kartę dla obszaru USA, na stronie produktu należy zmienić lokalizację na "United States" i ponownie pobrać kartę). [dostęp 2019-02-24].

↑ JurisJ. Meija JurisJ. i inni, Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 88 (3), 2016, s. 265–291, DOI: 10.1515/pac-2015-0305 .

↑ Chlor (CID: 24526) (ang.) w bazie PubChem, United States National Library of Medicine.

↑ Wartość dla ciała stałego według: Singman, Charles N.. Atomic volume and allotropy of the elements. „Journal of Chemical Education”. 61 (2), s. 137–142, 1984. DOI: 10.1021/ed061p137.

↑ Chlor (nr 295132) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Polski. [dostęp 2019-02-24].

↑ ^a^b Adam Bielański: Podstawy chemii nieorganicznej. Wyd. 5. Warszawa: PWN, 2002, s. 563. ISBN 83-01-13654-5.

↑ Encyklopedia techniki. Chemia. Warszawa: WNT, 1965.

↑ ^a^b Włodzimierz Trzebiatowski: Chemia nieorganiczna. Wyd. VIII. Warszawa: PWN, 1978, s. 154.

↑ Ignacy Eichstaedt: Księga pierwiastków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 178. OCLC 839118859.

↑ Ignacy Eichstaedt: Księga pierwiastków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 180. OCLC 839118859.

↑ Obcy język polski - poradnia językowa dra Macieja Malinowskiego - mistrza ortografii polskiej, www.obcyjezykpolski.interia.pl [dostęp 2017-11-22] (pol.).

↑ ^a^b Peter Schmittinger i inni: Chlorine. W: Ullmann's Encyclopedia of Chemical Industrial Chemistry. Wiley-VCH, 2006, s. 5-6. DOI: 399.pub2 10.1002/14356007.a06 399.pub2.

↑ N. N. Greenwood, A. Earnshaw: Chemistry of the elements. Oxford; New York: Pergamon Press, 1984, s. 921. ISBN 0-08-022057-6.

↑ Ryszard Szepke: 1000 słów o atomie i technice jądrowej. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06723-6. (pol.)

↑ CRC Handbook of Chemistry and Physics. Wyd. 83. Boca Raton: CRC Press, 2003, s. 4-17–4-18.

↑ Krystyna Sitarek. Chlor - dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego. „Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy”. 55 (1/2008), s. 73-95, 2008. Międzyresortowa Komisja do spraw Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy (pol.).

[CIAAW-5] Z uwagi na zmienność abundancji izotopów pierwiastka w naturze, podany został zakres wartości masy atomowej dla naturalnych źródeł tego pierwiastka. W dostępnych komercyjnie produktach mogą występować znaczne odchylenia masy atomowej od podanej, z uwagi na zmianę składu izotopowego w rezultacie nieznanego bądź niezamierzonego frakcjonowania izotopowego.

[CRC90-1] CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-58, ISBN 978-1-4200-9084-0 .

[CLI-2] Chlor (ang.) w wykazie klasyfikacji i oznakowania Europejskiej Agencji Chemikaliów. [dostęp 2015-03-09].

[Fluka-US-3] Chlor (nr 295132) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych (ze względu na zmianę sposobu wywołania karty charakterystyki, aby pobrać kartę dla obszaru USA, na stronie produktu należy zmienić lokalizację na "United States" i ponownie pobrać kartę). [dostęp 2019-02-24].

[CIAAW-4] JurisJ. Meija JurisJ. i inni, Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 88 (3), 2016, s. 265–291, DOI: 10.1515/pac-2015-0305 .

[PubChem-6] Chlor (CID: 24526) (ang.) w bazie PubChem, United States National Library of Medicine.

[Singman1984-7] Wartość dla ciała stałego według: Singman, Charles N.. Atomic volume and allotropy of the elements. „Journal of Chemical Education”. 61 (2), s. 137–142, 1984. DOI: 10.1021/ed061p137.

[Fluka-8] Chlor (nr 295132) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Polski. [dostęp 2019-02-24].

[Bielanski_2002-9] Adam Bielański: Podstawy chemii nieorganicznej. Wyd. 5. Warszawa: PWN, 2002, s. 563. ISBN 83-01-13654-5.

[Encyklopedia-10] Encyklopedia techniki. Chemia. Warszawa: WNT, 1965.

[Trzebiatowski-11] Włodzimierz Trzebiatowski: Chemia nieorganiczna. Wyd. VIII. Warszawa: PWN, 1978, s. 154.

[12] Ignacy Eichstaedt: Księga pierwiastków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 178. OCLC 839118859.

[13] Ignacy Eichstaedt: Księga pierwiastków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 180. OCLC 839118859.

[14] Obcy język polski - poradnia językowa dra Macieja Malinowskiego - mistrza ortografii polskiej, www.obcyjezykpolski.interia.pl [dostęp 2017-11-22] (pol.).

[Ullmann-15] Peter Schmittinger i inni: Chlorine. W: Ullmann's Encyclopedia of Chemical Industrial Chemistry. Wiley-VCH, 2006, s. 5-6. DOI: 399.pub2 10.1002/14356007.a06 399.pub2.

[Greenwood-16] N. N. Greenwood, A. Earnshaw: Chemistry of the elements. Oxford; New York: Pergamon Press, 1984, s. 921. ISBN 0-08-022057-6.

[17] Ryszard Szepke: 1000 słów o atomie i technice jądrowej. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06723-6. (pol.)

[CRC-18] CRC Handbook of Chemistry and Physics. Wyd. 83. Boca Raton: CRC Press, 2003, s. 4-17–4-18.

[19] Krystyna Sitarek. Chlor - dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego. „Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy”. 55 (1/2008), s. 73-95, 2008. Międzyresortowa Komisja do spraw Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy (pol.).

搜尋此網誌