Jfyhkgu

Bory Dolnośląskie
Zasięg regionu w obrębie Polski
Prowincja	Niż Środkowoeuropejski
Podprowincja	Niziny Sasko-Łużyckie
Makroregion	Nizina Śląsko-Łużycka
Mezoregion	Bory Dolnośląskie
Mikroregion(y)	Równina Gozdnicka (317.741), Równina Węgliniecka (317.742), Kotlina Żagańska (317.743), Równina Nadbobrzańska (317.744), Równina Wizowska (317.745)
Multimedia w Wikimedia Commons

Bór świeży - dominujący typ siedliskowy Borów Dolnośląskich

Bóbr w Żaganiu

Pałac w Iłowej nad Czerną Małą

Zamek w Kliczkowie nad Kwisą

Jeden z poniemieckich bunkrów na terenie poligonu wojskowego w Borach Dolnośląskich

Wały Śląskie w Borach Dolnośląskich

Pustynia Kozłowska w Borach Dolnośląskich

Bory Dolnośląskie dawniej Puszcza Dolna (niem. Niederschlesische Heide) – mezoregion fizycznogeograficzny (317.74) utworzony przez największy w Polsce zwarty kompleks leśny o powierzchni ok. 1650 km²^[1]; część Krainy Śląskiej.

Położenie |

Administracyjnie leżą na terenie dwóch województw – lubuskiego i dolnośląskiego.

Stanowią część Niziny Śląsko-Łużyckiej. Rozciągają się pomiędzy Pogórzem Izerskim i Pogórzem Kaczawskim na południu a morenowymi Wzniesieniami Żarskimi i Wzgórzami Dalkowskimi na północy. Na wschodzie sąsiadują z Wysoczyzną Lubińską, Równiną Legnicką i Równiną Chojnowską. Zachodnią granicę Borów stanowi Nysa Łużycka, za którą, w Niemczech, leżą Bory Mużakowskie (niem. Muskauer Heide).

Najwyższym wzniesieniem jest wzgórze Dębniak 238 m n.p.m. – na północ od linii kolejowej nr 282 Węgliniec – Zebrzydowa.

Podział |

Na obszarze Borów Dolnośląskich wyróżnia się mikroregiony^[2]:

• 
  Równina Gozdnicka (317.741)


• 
  Równina Węgliniecka (317.742)


• 
  Kotlina Żagańska (317.743)


• 
  Równina Nadbobrzańska (317.744)


• 
  Równina Wizowska (317.745)

Puszcze i lasy |

Na obszarze Borów Dolnośląskich wyróżnia się kompleksy leśne:

• Puszczę Żagańską


• Bory Szprotawskie


• Puszczę Przemkowską


• Las Chocianowski


• Puszczę Zgorzelecką


• Puszczę Osiecznicką


• Puszczę Kliczkowską


• Puszczę Bolesławiecką


• Puszczę Wiechlicką

Pustynie |

Na terenie Borów Dolnośląskich znajdują się obszary pustynne:

• Pustynia Kozłowska


• obszary pustynne na terenie Ośrodek Szkolenia Poligonowego Wojsk Lądowych Żagań
  


• niewielkie obszary pustynne na terenie Przemkowskiego Parku Krajobrazowego
  

Rzeki |

Główne rzeki Borów Dolnośląskich (od zachodu):

• Nysa Łużycka


• Czerna Mała


• Czerna Wielka


• Kwisa


• Bóbr


• Szprotawa


• Czarna Woda

Podział administracyjny |

Bory Dolnośląskie leżą na pograniczu krain historycznych: Łużyc i Dolnego Śląska. Naturalną ich granicą jest rzeka Kwisa. Według współczesnego podziału administracyjnego wchodzą w skład województw:

• 
  dolnośląskiego:
  
  
  
  • 
    powiat bolesławiecki
    
  
  
  • 
    powiat legnicki
    
  
  
  • 
    powiat lubiński
    
  
  
  • 
    powiat polkowicki
    
  
  
  • 
    powiat zgorzelecki
    
  
  
  
  


• 
  lubuskiego:
  
  
  
  • 
    powiat żagański
    
  
  
  • 
    powiat żarski
    
  
  
  
  

Większe miejscowości leżące w Borach Dolnośląskich (alfabetycznie):

Borami Dolnośląskimi z ramienia Lasów Państwowych zarządzają:

• Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych we Wrocławiu


• 
  Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Zielonej Górze.

Na obszarze Borów działają:

• Nadleśnictwo Bolesławiec


• Nadleśnictwo Chocianów


• Nadleśnictwo Lipinki


• Nadleśnictwo Przemków


• Nadleśnictwo Ruszów


• Nadleśnictwo Szprotawa


• Nadleśnictwo Świętoszów


• Nadleśnictwo Węgliniec


• Nadleśnictwo Wymiarki


• Nadleśnictwo Żagań


• Nadleśnictwo Pieńsk

Geologia |

Budowa geologiczna oraz rzeźba terenu są efektem zlodowacenia środkowopolskiego, które pozostawiło obszary sandrowe, na których występują głównie jałowe piaski bielicowe. Cechą charakterystyczną regionu jest znaczna liczba śródleśnych stawów, a także torfowiska, bagna i wydmy śródlądowe. Pod osadami zlodowacenia środkowopolskiego zalegają gliny zlodowacenia południowopolskiego, a pod nimi z kolei utwory trzeciorzędowe – piaski i żwiry oraz iły z pokładami węgla brunatnego.

Na obszarze Borów występują złoża torfu, rudy darniowej i piasku szklarskiego; na obrzeżach regionu – także węgla brunatnego (największe w rejonie Bogatyni Turoszowa, także na południe od Żar oraz złoża perspektywiczne: Legnica–Prochowice–Ścinawa a także Gubin–Mosty–Brody).

Flora |

Żywicowanie sosny

Dominującym typem siedliskowym Borów Dolnośląskich jest bór świeży. Mniejszy udział mają bory mieszane, bory wilgotne i bory suche. Dąbrowy i buczyny zajmują jedynie najżyźniejsze fragmenty Borów, w których bory bagienne i olsy zachowały się na skromnej powierzchni.

Podstawowym i zdecydowanie dominującym gatunkiem w drzewostanie Borów Dolnośląskich jest sosna. Stale zwiększane są udziały świerka, a w wielu rewirach leśnych dokonuje się również reintrodukcji jodły pospolitej.

W lasach Borów Dolnośląskich gatunki liściaste takie, jak dąb bezszypułkowy, dąb szypułkowy, brzoza, buk, olcha czarna czy osika stanowią jedynie marginalną domieszkę. Spotyka się także gatunki drzew i krzewów pochodzenia obcego, głównie amerykańskiego: dąb czerwony, czeremcha późna i tawuła kutnerowata. Obszar ten znany jest z obfitości grzybów i jagód.

Niespotykane w skali kraju (poza obszarami leśnymi Pomorza Zachodniego) jest nagromadzenie gatunków roślin atlantyckich. Występują tu m.in.:

• długosz królewski


• gałuszka kulecznica


• nadwodnik sześciopręcikowy


• ponikło wielołodygowe


• przygiełka brunatna


• rosiczka pośrednia


• wrzosiec bagienny

Miejscową florę reprezentują również rzadkie i chronione gatunki roślin, jak:

• 
  

  

  
  

  
  

  Długosz królewski
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Centuria pospolita
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Kosaciec syberyjski
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Rosiczka długolistna
  

  
  

  
  

Pomniki przyrody |

• 
  Dąb Chrobry koło Piotrowic (uległ pożarowi w dn. 18.11.2014)


• 
  Dąb Wernyhora w Wierzbowej
  

Regionalne produkty rolne |

Miód wrzosowy z Borów Dolnośląskich jest polskim produktem regionalnym chronionym przez prawo unijne – uzyskał status Chronionego Oznaczenia Geograficznego^[3].

Fauna |

Wilk szary

Wydra europejska

Bóbr

Żmija zygzakowata

Bocian czarny

Żuraw

Sarny

Autostrada A18 i ruiny budowy niemieckiej autostrady Wrocław-Drezno (A4) przez Bory Dolnośląskie w okolicach Bolesławca – zdjęcie satelitarne Landsat, ok. 2000

Bory Dolnośląskie od dawna cieszą się uznaniem myśliwych w kraju i za granicą, ze względu na dużą liczebność jeleni, saren, dzików, lisów i zajęcy. Coraz częściej pojawiają się wilki.

Lasy te stanowią ponadto ostoję wydry, popielicy, gniewosza plamistego, żmii zygzakowatej, żółwia błotnego, ropuchy paskówki, bociana czarnego, dudka, lelka, puchacza, siniaka, sóweczki, włochatki a także kuraków leśnych – głuszca i cietrzewia.

Stawy śródleśne i mokradła są środowiskiem licznych gatunków ptaków wodno-błotnych, jak bąk, bekas, brzęczka, cyraneczka, gągoł, gęgawa, kropiatka, kulik wielki, łabędź krzykliwy, mewa śmieszka, podgorzałka, słonka, samotnik, tracz nurogęś, zielonka czy żuraw. Znaczące są również populacje miejscowych ptaków drapieżnych – bielika, błotniaka stawowego, jastrzębia, kani czarnej, kani rdzawej, kobuza, krogulca i trzmielojada.

W rzekach płynących przez Bory żyją pstrągi potokowe, trocie wędrowne, lipienie i głowacice. W Kwisie koło Osiecznicy i Kliczkowa miała swoje stanowisko skójka perłorodna – małż wytwarzający szlachetne perły. Na skutek reintrodukcji zwiększyła się populacja bobra.

Formy ochrony przyrody |

• 
  Rezerwat przyrody Brzeźnik – na południe od Kierżna
  


• 
  Rezerwat przyrody Buczyna Szprotawska – pomiędzy Lesznem Dolnym a Piotrowicami, na południe od drogi krajowej nr 12
  


• 
  Rezerwat przyrody Torfowisko Borówki – na północ od Borówek
  


• 
  Rezerwat przyrody Torfowisko pod Węglińcem – na północ od Węglińca
  


• 
  Rezerwat przyrody Żurawie Bagno – pomiędzy Gozdnicą a Lipną, na północ od drogi wojewódzkiej nr 350
  


• 
  Rezerwat przyrody Wrzosiec koło Piasecznej – pomiędzy wsiami Piaseczna i Stary Węgliniec
  


• obszar chroniony mewy śmieszki – w rozlewiskach Bobru koło Kozłowa
  


• 
  Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Czarnej Wody – na północny wschód od Rokitek:
  
  
  
  • Użytek ekologiczny Torfowisko Kąty
  
  
  • Użytek ekologiczny Torfowisko Zamienice
  
  
  
  


• 
  Obszar Chronionego Krajobrazu Lasy Chocianowskie – na wschód od Chocianowa
  


• 
  Ostoja przyrody Bunkrowe Wzgórza – na południe od Wiechlic
  


• 
  Użytek ekologiczny Łabędzi Staw – na Stawach Bobrowickich na zachód od Bobrowic
  


• 
  Użytek ekologiczny Łąki Ługowiny – na południowy wschód od Leszna Dolnego
  


• 
  Użytek ekologiczny Sowie Bagno – pomiędzy Małomicami a Szprotawą, nad Bobrem
  


• 
  Użytek ekologiczny Sucha Sosna – na południowy wschód od żagańskiej dzielnicy Moczyń, nad Bobrem
  


• projektowany Rezerwat przyrody Stawy Parowskie – pomiędzy Piaseczną a Starym Węglińcem, na wschód od drogi drogi wojewódzkiej nr 296
  


• 
  Park Krajobrazowy Łuk Mużakowa – na północny wschód od Przewozu
  


• 
  Przemkowski Park Krajobrazowy:
  
  
  
  • Rezerwat przyrody Buczyna Piotrowicka
  
  
  • Rezerwat przyrody Łęgi źródliskowe koło Przemkowa
  
  
  • Rezerwat przyrody Stawy Przemkowskie
  
  
  • Rezerwat przyrody Torfowisko Borówki
  
  
  • Użytek ekologiczny Przemkowskie Bagno
  
  
  
  


• 
  Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy Park Słowiański - Szprotawa, pradolina rzeki Bóbr
  

Transport |

Transport drogowy |

Na terenie Borów, w okolicach wsi Krzyżowa, zlokalizowano węzeł dwóch polskich autostrad A4 i A18.

Ponadto przez Bory Dolnośląskie prowadzą drogi:

• 
  krajowe:
  
  
  
  • DK12
  
  
  • DK18
  
  
  • DK27
  
  
  • DK94
  
  
  
  


• 
  wojewódzkie:
  
  
  
  • DW294
  
  
  • DW296
  
  
  • DW297
  
  
  • DW300
  
  
  • DW328
  
  
  • DW350
  
  
  • DW351
  
  
  • DW357
  
  
  
  

Transport kolejowy |

Przez Bory Dolnośląskie przebiega historyczna magistrala kolejowa: Wrocław - Malczyce - Legnica - Miłkowice - Rokitki - Wierzbowa Śląska - Żagań - Guben - Berlin (linia kolejowa nr 275), z odgałęzieniem: Miłkowice - Bolesławiec - Zgorzelec - Drezno.

Naukowcy związani z Borami Dolnośląskimi |

• Rudolf Pfitzner


• Heinrich Göppert


• Gerhard Hauschild

Zobacz też |

• Zamek w Kliczkowie


• Wały Śląskie


• gród Iława


• rycerze-rabusie


• Stalag Luft III


• Stalag VIIIC


• Stalag VIIIE


• Lotnisko Wiechlice


• Ośrodek Szkolenia Poligonowego Żagań-Świętoszów


• Towarzystwo Bory Dolnośląskie


• Muzeum Ziemi Szprotawskiej


• Bunkry Koberbrunn


• Pustynie Borów Dolnośląskich


• Bitwa w lesie Dziadoszyców


• Bunkry w Borach Dolnośląskich


• Towarzystwo Bory Dolnośląskie im. Klausa Haenscha


• Stawy Bobrowickie


• Luboszów

Przypisy |

1. 
   ↑ Bory Dolnośląskie
   


2. 
   ↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: PWN, 2002. ISBN 83-01-13897-1.
   


3. 
   ↑ Monika Kucia: Poznaj polskie chronione produkty! (pol.). 10.06.2013. [dostęp 2014-01-06].
   

Bibliografia |

• Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: PWN, 2002. ISBN 83-01-13897-1.

Linki zewnętrzne |

• Fundacja Bory Dolnośląskie


• Ruszów w Borach Dolnośląskich


• Bunkry w Borach Dolnośląskich

p • d • e Mezoregiony Niziny Śląsko-Łużyckiej Bory Dolnośląskie Równina Szprotawska Wysoczyzna Lubińska Równina Legnicka Równina Chojnowska

p • d • e Główne obszary leśne w Polsce   Zachodniopomorskie • Pomorskie • Warmińsko-mazurskie • Podlaskie Zachodniopomorskie Puszcza Barlinecka • Lasy Dębnieńskie • Lasy Mieszkowickie • Lasy Wałeckie • Puszcza Bukowa • Puszcza Drawska • Puszcza Goleniowska • Puszcza Koszalińska • Puszcza Piaskowa • Puszcza Wkrzańska • Bory Myśliborskie Pomorskie Bory Tucholskie • Puszcza Kaszubska • Puszcza Słupska • Puszcza Wierzchucińska • Puszcza Darżlubska • Lasy Mirachowskie • Lasy Iławskie Podlaskie Puszcza Augustowska • Puszcza Białowieska • Puszcza Knyszyńska • Puszcza Mielnicka • Puszcza Piska Warmińsko-mazurskie Puszcza Borecka • Puszcza Napiwodzko-Ramucka • Puszcza Nidzicka • Puszcza Piska • Lasy Iławskie • Puszcza Romincka   Lubuskie • Wielkopolskie • Kujawsko-pomorskie • Mazowieckie Lubuskie Puszcza Gorzowska • Lasy Dębnieńskie • Bory Dolnośląskie • Puszcza Notecka • Puszcza Drawska • Puszcza Rzepińska Wielkopolskie Lasy Milickie • Lasy Lesznowskie • Puszcza Notecka • Wielki Łęg Obrzański • Nadnoteckie Łęgi • Puszcza Drawska • Puszcza nad Gwdą • Puszcza Genowefska • Puszcza Grodziecko-Chocka • Lasy Wałecko-Pilskie • Puszcza Zielonka • Puszcza Bieniszewska • Dąbrowy Krotoszyńskie • Lasy Powidzkie • Lasy Gnieźnieńskie • Lasy Ostrzeszowskie • Las Drążkowski Kujawsko-pomorskie Puszcza Bydgoska • Bory Tucholskie • Lasy Włocławsko-Gostynińskie Mazowieckie Puszcza Biała • Puszcza Bolimowska • Puszcza Jaktorowska • Puszcza Kamieniecka • Puszcza Kampinoska • Puszcza Kozienicka • Puszcza Kurpiowska • Puszcza Stromecka • Lasy Włocławsko-Gostynińskie • Lasy Koneckie   Dolnośląskie • Opolskie • Śląskie • Łódzkie Dolnośląskie Bory Dolnośląskie • Grądy Odrzańskie • Łęgi Odrzańskie Opolskie Bory Namysłowskie • Bory Niemodlińskie • Bory Stobrawskie • Grądy Odrzańskie • Lasy Turawskie Śląskie Lasy Pszczyńskie • Lasy Lublinieckie • Lasy Nad Górną Liswartą • Lasy Raciborskie • Leśny pas ochronny GOP Łódzkie Lasy Spalskie • Puszcza Pilicka   Świętokrzyskie • Małopolskie • Lubelskie • Podkarpackie Świętokrzyskie Lasy Włoszczowskie • Lasy Koneckie • Puszcza Świętokrzyska Małopolskie Puszcza Niepołomicka Lubelskie Puszcza Solska • Lasy Janowskie • Lasy Strzeleckie • Lasy Kozłowieckie Podkarpackie Puszcza Sandomierska • Lasy Janowskie