Jfyhkgu

Ten artykuł dotyczy budowli. Zobacz też: inne znaczenia tego terminu.

Ruiny pałacu minojskiego w Knossos na Krecie

Pałac w Wojanowie

Pałac w Wilanowie - barok

Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim

Pałac Sprawiedliwości w Brukseli (2009)

Pałac (st.czes. palác, z wł. palazzo, z łac. palātium, Palātium, Palatyn^[1][2]) – reprezentacyjna budowla mieszkalna pozbawiona cech obronnych^[3], rezydencja władcy, wielkopańska lub patrycjuszowska; od XIX w. także okazały gmach użyteczności publicznej, zwłaszcza siedziba władz lub instytucji państwowych^[4][5]. Ze względu na funkcje i położenie wyróżnia się pałace: wiejskie, miejskie, myśliwskie i letnie^[6].

Starożytność |

W starożytności we wszystkich kręgach kulturowych wznoszono budowle typu pałacowego, np.:

• 
  Kreta – pałace minojskie w Knossos, Fajstos, Zakros i Malii z XIX-XIII w. p.n.e.,


• 
  Egipt – pałace Totmesa III i Amenhotepa III w Tebach z XV-XIV w. p.n.e.,


• 
  Mezopotamia – pałac w Dur-Szarrukin z VIII w. p.n.e.,


• 
  Persja – pałace w Suza i Persepolis z VI-IV w. p.n.e.

W starożytnej Grecji ten typ budowli wykształcił się stosunkowo późno, w okresie hellenistycznym. Także w starożytnym Rzymie (np. na Palatynie, łac. Mons Palatinus) i Bizancjum powstawały okazałe budowle pałacowe.

Średniowiecze |

W średniowiecznej Europie budowle typu pałacowego występują jedynie w kręgu kultury bizantyjskiej i muzułmańskiej, funkcje reprezentacyjno-rezydencjonalne pełniły głównie zamki. W okresie przedromańskim i romańskim w Polsce wznoszono pałace książęce zwane palatium^[6]. We Włoszech od XV w. wykształca się pałac miejski (np. pałac Strozzich we Florencji). Architektura tych budowli sprowadzała się do prostej bryły, najczęściej o trzech kondygnacjach i wewnętrznym czworobocznym dziedzińcu arkadowym^[6].

Renesans |

Intensywny rozwój architektury pałacowej nastąpił w okresie renesansu, głównie we Włoszech (Wenecja, Florencja, Rzym). Za formę przejściową można uznać palazzo in fortezza – ufortyfikowaną budowlę o wyraźnych cechach reprezentacyjno-rezydencjonalnych (przykłady: zamek w Łańcucie, zamek w Podhorcach, zamek w Rzeszowie, Krzyżtopór). W całej Europie przyjął się typ florenckiego renesansowego pałacu miejskiego (3-kondygnacyjna budowla z wewnętrznym czworobocznym dziedzińcem krużgankowym, elewacje boniowane lub podzielone gzymsami, czy też opilastrowane). Z czasem wzbogacano artykulację elewacji podziałami, zwiększano liczbę otworów, różnicując wysokość kondygnacji i ich program (piano nobile, mezzanino). Poza miastem wznoszono letnie pałace podmiejskie (willa).

Barok |

Rozkwit architektury pałacowej w okresie baroku zawdzięcza się realizacjom francuskim. Największą popularność uzyskał typ pałacu entre cour et jardin, charakteryzujący się ścisłą osią symetrii i wielką skalą. Główny korpus pałacu posiadał najczęściej ryzalit akcentujący oś symetrii całego założenia z przylegającymi prostopadle do niego skrzydłami, między którymi powstawał reprezentacyjny dziedziniec zwany cour d'honneur. Po przeciwnej stronie pałacu znajdował się ogród, lub park^[6]. Pałace miejskie miały często korpus główny przylegający do ulicy. W Polsce rozwinął się typ pałacu z alkierzami w narożach.

Klasycyzm |

W okresie klasycystycznym schemat założenia bywał upraszczany przez zredukowanie skrzydeł, które zastępowały wolno stojące oficyny.

W Wikimedia Commons znajdują się multimedia związane z tematem: Pałac

Przypisy |